نسخۀ مصورِ کتابی از رشیدالدین و حافظ ابرو در کتابخانۀ کاخ توپکاپی (خزینۀ 1653)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان

چکیده

نسخۀ «خزینۀ 1653» یکی از معدود نسخه­‌های باقی‌مانده از جامع‌­التواریخ رشیدالدین فضل‌الله است که تحت حمایت شخص مؤلف در ربع رشیدی استنساخ شده است. این نسخه در عهد شاهرخ، به هرات منتقل شد و چون بخش­‌هایی از آن مفقود شده بود، به دستور شاهرخ تکمیل و نوسازی گردید. مأمور تکمیل نسخه، مورخ نامدار دورۀ تیموری، حافظ ابرو، تغییراتی در آن صورت داد که مهم­ترین آن‌ها جایگزینی بخش تاریخ ماقبل اسلام آن با جلد اول مجمع‌التواریخ خود است. مقالۀ حاضر به بررسی نسخه‌­شناختی این کتاب بسیار پیچیده می­‌پردازد. اهمیت این نسخه از چند جهت قابل ملاحظه است: اول، این نسخه یکی از سه نسخۀ تاریخ‌­دارِ باقی‌مانده از جامع‌­التواریخِ استنساخ‌شده در ربع رشیدی است؛ دوم، تنها نسخۀ باقی‌مانده از مجمع‌­التواریخ حافظ ابرو است که توسط خود مؤلف کتابت شده؛ و سوم، نسخه­‌های متعددی در طول تاریخ به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از آن رونویسی شده و همین نکته برخی محققان معاصر را در شناسایی متن آن‌ها گمراه کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An illustrated MS of a work by Rashid al-Din and Hafez Abru at the Library of the Topcapi Palace (Hazine 1653)

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Ghiasian
چکیده [English]

The MS Hazine 1653 is one of the few extant manuscripts of Rashid al-Din Fazl Allah’s Jāme’ al-Tavārikh that was transcribed under the author’s personal auspices at the Rab’-e Rashidi. It was transferred to Herat during Shahrokh’s reign. As some parts of the MS were missing, it was completed and repaired on Shahrokh’s order. The person in charge of the restoration was the renowned historian of the Timurid time, Hafez Abru. The latter made a number of changes in the manuscript the most important of which was the replacement of its pre-Islamic period with the first volume of his Majma’ al-Tavārikh.
This article deals with the codicological aspect of this very involved work. The importance of this MS is worth mentioning from several viewpoints: first, it is one of the three surviving dated MSS of the Jame’al-Tavārikh transcribed at the Rab’-e Rashidi’; second, it is the only extant manuscript of Hafez Abru’s Majma’ al-Tavārikh that has been transcribed by the author himself; third, numerous copies have been directly or indirectly reproduced from it, this misleading some of the contemporary scholars in identifying the texts of those copies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jame’ al-Tavārikh
  • Rashid al-Din Fazl Allah of Hamadan
  • Majma’ al- Tavārikh
  • Hafez Abru
  • Shahrokh
  • Hazine 1653

مراجع

- خواندمیر، غیاث­‌الدین بن همام­‌الدین (1380)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج 3، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
- رشیدالدین فضل­‌الله همدانی (1394)، جامع­‌التورایخ (تاریخ مبارک غازانی)، 4 ج، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1392)، جامع‌­التورایخ (تاریخ ایران و اسلام)، 3 ج. تصحیح محمد روشن، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
- روشن، محمد و مصطفی موسوی (1394)، «پیش‌گفتار» ← رشیدالدین فضل­‌الله همدانی (1394)
- کی­‌نژاد، محمدعلی، و آزیتا بلالی اسکویی (1390)، بازآفرینی ربع رشیدی بر اساس متون تاریخی، تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
- یارشاطر، احسان (1344)، شعر فارسی در عهد شاهرخ (نیمۀ اول قرن نهم) یا آغاز انحطاط در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
- Adamova, Adel (2001). “The Hermitage Manuscript of Niẓāmī’s Khamsa Dated 835/1431”. In Islamic Art: Studies on the Art and Culture of the Muslim World, vol. 5, eds. Ernst J. Grube & Eleanor Sims, 53-132. Oxford: Oxford University.
- Aga-Oglu, Mehmet (1934). “Preliminary Notes on Some Persian Illustrated MSS. in the Topkapu Sarayi Müzesi: Part I.” Ars Islamica 1, no. 2, 183–199.
- Blair, Sheila S. (1995). A Compendium of Chronicles: Rashid al-Din’s Illustrated History of the World. London: Nour Foundation.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1984). “Ilkhanid Architecture and Society: An Analysis of the Endowment Deed of the Rabʿ-i Rashīdī.” Iran 22, 67-90.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1996). “Patterns of Patronage and Production in Ilkhanid Iran: The Case of Rashid al-Din.” In The Court of the Ilkhans 1290-1340, eds. Julian Raby & Teresa Fitzherbert, 39-62. Oxford: Oxford University.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ (2007). “Writing and Illustrating History: Rashīd al-Dīn’s Jamiʿ al-Tavārīkh.” In Theoretical Approaches to the Transmission and Edition of Oriental Manuscripts, Proceedings of a Symposium Held in Istanbul, March 28-30, 2001, eds. Judith Pfeiffer & Manfred Kropp, 57-66. Beirut: Ergon.
- Boyle, John Andrew (1971). “Rashīd al-Dīn: The First World Historian.” Iran 9, 19-26.
- Browne, Edward G. (1908). “Suggestions for a Complete Edition of the Jami‘u’t-Tawarikh of Rashidu’d-Din Fadlu’llah.” Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 17-37.
- Dorn, Bernhard, and Reinhold Rost (1852). Catalogue des Manuscrits et Xylographes Orientaux de la Bibliothèque Impériale Publique de St.Pétersbourg. St. Pétersbourg: Imprimerie de l'Acàdémie Impériale des Sciences.
- Ettinghausen, Richard (1955). “An Illuminated Manuscript of Hāfiz-i Abrū in Istanbul. Part I.” Kunst des Orients 2, 30–44.
- Ghiasian, Mohamad Reza (2015). “The ‘Historical Style’ of Painting for Shahrukh and Its Revival in the Dispersed Manuscript of Majmaʿ al-Tawarikh.” Iranian Studies 48, no. 6, 871-903.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2018a). Lives of the Prophets: The Illustrations to Hafiz-i Abru’s “Assembly of Chronicles.” Leiden: Brill (in press).
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2018b). “The Topkapı Manuscript of the Jamiʿ al-Tawarikh (Hazine 1654) from Rashidiya to the Ottoman Court: A Preliminary Analysis”, Iranian Studies (published online: 19 Feb 2018, https://doi.org/10.1080/00210862.2018.1428085).
- Grube, Ernst J. in collaboration with Eleanor Sims (1979). “The School of Herat from 1400 to 1450”. In The Arts of the Book in Central Asia 14th–16th Centuries, ed. Basil Gray, 147–178. Paris: Unesco.
- Hoffmann, Birgitt (1997). “The Gates of Piety and Charity: Rašīd al-Dīn Faḍl Allāh as Founder of Pious Endowments.” In L'Iran Face à la Domination Mongole, ed. Denise Aigle, 189-202. Téhéran: Institut Français de Recherche en Iran.
- Inal, Güner (1975). “Artistic Relationship between the Far and the Near East as Reflected in the Miniatures of the Ǧāmiʿ at-Tawārīḫ.” Kunst des Orients 10, 108-143.
- Inal, Guner (1965). “The Fourteenth-Century Miniatures of the Jamiʿ al-Tavarikh in the Topkapi Museum in Istanbul, Hazine Library, No. 1653.” PhD diss., University of Michigan.
- Inal, Guner (1992). “Miniatures in Historical Manuscripts from the Time of Shahrukh in the Topkapi Palace Museum.” In Timurid Art and Culture: Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, eds. Lisa Golombek & Maria Subtelny, 103–115. Leiden: E. J. Brill.
- Inal, Guner (1963). “Some Miniatures of the Jamiʿ al-Tavarikh in Istanbul, Topkapi Museum, Hazine Library No. 1654.” Ars Orientalis 5, 163–175.
- Jahn, Karl (1971). Die Chinageschichte des Rašīd ad-Dīn. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
- Jahn, Karl (1977). Die Frankengeschichte des Rašīd ad-Dīn. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
- Jahn, Karl (1973). Die Geschichte der Kinder Israels des Rašīd ad-Dīn. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
- Jahn, Karl (1969). Die Geschichte der Oġuzen des Rašīd ad-Dīn. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
- Jahn, Karl (1965). Rashīd-al-Dīn’s History of India: Collected Essays with Facsimiles and Indices. London: The Hague.
- Karatay, Fehmi Edhem (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Farsça Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi.
- Melville, Charles (2008). “Jāmeʿ al-Tawārīḵ.” In Encyclopaedia Iranica. vol. 14, ed. Ehsan Yarshater, 462-468. New York: Encyclopaedia Iranica Foundation.
- Melville, Charles (1990). “Pādshāh-i Islām: The Conversion of Sultan Maḥmūd Ghāzān Khān.” Pembroke Papers 1, 159-77.
- Melville, Charles (2016). “Rashīd al-Dīn and the Shāhnāmeh.” Journal of the Royal Asiatic Society 26, Issue 1-2, 201-214.
- Milstein, Rachel (1986). “The Iconography of Moses in Islamic Art.” Jewish Art 12-13, 199-212.
- Natif, Mika (2013). “Rashīd al-Dīn’s Alter Ego: The Seven Paintings of Moses in the Jāmiʿ al-tawārīkh.” In Rashīd al-Dīn: Agent and Mediator of Cultural Exchanges in Ilkhanid Iran, eds. Anna Akasoy, Charles Burnett & Ronit Yoeli-Tlalim, 15-37. London: The Warburg Institute.
- Rice, David Talbot (1976). The Illustrations to the “World History” of Rashīd al-Dīn. Edinburgh: Edinburgh University.
- Richard, Francis (1997). Splendeurs Persanes: Manuscrits du XIIe au XVIIe Siècle. Paris: Bibliothèque Nationale de France.
- Rieu, Charles (1879). Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum. vol. 1. London: British Museum.
- Rosen, Victor (1971). Les Manuscrits Persans de l’Institut des Langues Orientales. vol. 3. Amsterdam: Celibus.
- Schimmel, Annemarie (1990). Calligraphy and Islamic Culture. London: I.B.Tauris.
- Sims, Eleanor (1996). “A Timurid Manuscript of Nizami’s Khamseh from the Library of the Timurid Sultan Shah Rukh, Persia, circa 1420-1425.” Bonhams, Oriental and European Rugs and Carpets and Islamic Works of Art, Lot 491 (October 15-16, 1996), 58-68.
- Subtelny, Maria Eva and Anas B. Khalidov (1995). “The Curriculum of Islamic Higher Learning in Timurid Iran in the Light of the Sunni Revival under Shāh-Rukh.” Journal of the American Oriental Society 115, no. 2, 210-236.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار