پژوهشی در اشعار فارسی تقریظات مجموعۀ رشیدیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مجموعۀ رشیدیه، عنوان چهار کتاب از خواجه رشیدالدّین فضل‌­اللّه همدانـی است. تقریظات علمای عصر بر این مجموعه از حیث نکات تاریخی، زبانی و ادبی جالب توجّه است. همچنین اشتراک موضوع نزدیک به صد مکتوب، این فرصت را فراهم می­‌آورد تا بر اساس تفاوت­‌های موجود در این تقریظات، به تحلیل و مقایسۀ عناصر بلاغی در آن‌ها پرداخته شود. در این مقاله به جایگاه اشعار در این تقریظات پرداخته­ و بسامد بهره­‌گیری از مضامین مختلف شعری در تقریظات سنجیده می‌شود. تحلیل محتوا و مضمون اشعار، نشانگر کارکرد و جایگاه شعر در این مکتوبات است. از 72 تقریظ فارسی، در 44 مورد از شعر بهره گرفته شده است. این اشعار در حدود 230 بیت و تک­‌مصراع هستند. شاعران تعدادی از اشعار شناخته شده‌اند. بسامد بالای بهره­‌گیری از شعر برخی شاعران حاکی از اهمّیت آن‌ها در عصر تدوین اثر است. برخی اشعار نیز سرودۀ نویسندۀ تقریظ است و نویافته محسوب می‌شود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A review of the Persian verses in the Taqrizat: a book of favourable comments on the Majmu'a-ye Rashidiyeh

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Damavandi 1
  • siavash khoshdel 2
1 Associate Professor / Shahid Beheshti university
2 PHD student / Shahid Beheshti university
چکیده [English]

Majmu’a-ye Rashidiyeh (Rashidi Collection) is the title of a group of four books attributed to Khwaja Rashid al-Din Fazl-Allah Hamadani (1250-1318). The commendatory views (Taqrizat) of Rashid al-Din’s contemporary scholars on this collection are historically, linguistically, and literarily remarkable. Furthermore, the common issues of nearly one hundred letters therein provide the opportunity that, based on the differences in the Taqrizat, we address the analysis and comparison of their rhetorical elements.
In the present article, the place of the poems in the Taqrizat are dealt with and the frequency of the use of various poetical themes evaluated. The examination of the contents and themes of the poems point out the function and place of poetry in the letters. Of the 72 Persian Taqriz (commendatory view), 44 contain poems amounting to some 230 distiches (beit) and hemistiches (mesra’). The writers of a number of these poems are known. The high frequency of the poems of some of the poets indicates the importance of such poets at the time of the compilation of the Rashidi Collection. Some of the verses have been composed by the writers of the letters, and can be thus counted as newly found. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khwaja Rashid al-Din Fazl -Allah
  • Rashidi Collection
  • Taqrizat
  • newly-found poems
- انوری، محمّد بن محمّد، 1376، دیوان انوری، تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی.
- خاقانی، افضل­‌الدّین بدیل، 1382، دیوان خاقانی شروانی، تصحیح ضیاءالدّین سجّادی، تهران، زوّار.
- دانش­‌پژوه، محمّدتقی، 1339، فهرست نسخه­‌های خطّی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات، تهران، دانشگاه تهران.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1348، فهرست میکروفیلم­‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، تهران، زوّار.
- رجب­‌زاده، هاشم، 1355، آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدّین فضل‌­­اللّه همدانی، تهران، توس.
- ــــــــــــــــــــــــــ، 1377)، خواجه رشیدالدّین فضل­‌اللّه، تهران، طرح نو.
- رشیدالدّین فضل­‌اللّه، 1394، توضیحات رشیدی، تصحیح هاشم رجب‌­زاده، تهران، میراث مکتوب.
- سعدی، مشرف­‌الدّین مصلح بن عبداللّه، 1316، بوستان سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران، بروخیم.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1318، غزلیات سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران، بروخیم.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1320، مواعظ سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، تهران، بروخیم.
- سلمان ساوجی، 1336، دیوان سلمان ساوجی، تصحیح منصور مشفق، تهران، صفی علیشاه.
-سیّدحسن غزنوی، 1328، دیوان سیّدحسن غزنوی، تصحیح تقی مدرّس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
- عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر، 1382، کلّیات فخرالدّین عراقی، تصحیح نسرین محتشم (خزایی)، تهران، زوّار.
- عطّار، محمّد بن ابراهیم، 1380، دیوان عطّار، تصحیح تقی تفضّلی، تهران، علمی و فرهنگی.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1375، مختارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
- عنصری، 1342، دیوان استاد عنصری بلخی، تصحیح محمّد دبیرسیاقی، تهران، کتابخانۀ سنایی.
- فخرالدّین اسعد گرگانی، 1338، ویس و رامین، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، کتابفروشی یهودا بروخیم و پسران.
- فردوسی، ابوالقاسم، 1386، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- مجیرالدّین بیلقانی، 1358، دیوان مجیرالدّین بیلقانی، تصحیح محمّد آبادی، تبریز، مؤسّسۀ تاریخ و فرهنگ ایران (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز).
- مسعود سعد سلمان، 1390، دیوان مسعود سعد سلمان، تصحیح محمّد مهیار، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-مهستی گنجه‌­ای، 1382، مهستی گنجه‌­ای، بزرگترین زن شاعر رباعی‌­سرا، تصحیح معین­‌الدّین محرابی، تهران، توس.
- همام­‌الدّین تبریزی، محمّد بن فریدون، 1351، دیوان همام تبریزی، تصحیح رشید عیوضی، تبریز، مؤسّسۀ تاریخ و فرهنگ ایران (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز).