بازآرایی و بازشناسی سه مجموعۀ فارسی زردشتی در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

دستنویس‌ها و میراث مکتوب زردشتیان برای درک تحولات آیین زردشتی در بستر تاریخِ فرهنگیِ جامعه اسلامی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. به سبب پراکندگی این میراث و نبود مرکزی واحد برای گردآوری و نگهداری آن‌ و نیز خاص بودن متون زردشتی و ناآشنایی پژوهشگران و فهرست‌نویسان با آن‌ها، میراث یادشده به درستی شناسایی و معرفی نشده است. آنچه هم تاکنون فهرست‌نگاران فرزانه و سخت‌کوش مراکز خطی کتابخانه‌های بزرگ بدان پرداخته­‌اند، اغلب با نقایص و کاستی‌هایی همراه بوده است. کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی ایران در زمرۀ کتابخانه‌­هایی است که گنجینۀ ارزشمندی از دستنوشته‌های زردشتی را به اوستایی، پهلوی و فارسی نگهداری می‌کند. سه مجموعۀ زردشتیِ آن کتابخانه (به شماره‌های 13522، 12604 و 13589) نمونه‌هایی از معرفی ناقص و مرمت ناآگاهانه در این زمینه است.
این پژوهش بر آن است تا با بازشناسی و بازآرایی این سه مجموعۀ به ظاهر متفاوت، آنها را به عنوان مجموعه‌ای واحد معرفی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and rearranging the three Persian Zoroastrian collections at the Library of the Islamic Assembly

نویسنده [English]

  • Hamidreza Dalvand
چکیده [English]

The Zoroastrian MSS and written heritage are of particular significance in the history of Islamic culture. Due to the scattering of this heritage, lack of a single centre for collecting and preserving it, the specific nature of Zoroastrian texts and unfamiliarity of researches and cataloguers with them, this heritage has not been sufficiently identified and introduced. What has by now been dealt with, including the work done by the hard-working cataloguers at great MS libraries, are often marred by defects and shortcomings.
Iran’s Islamic Assembly Library is possessed of an invaluable treasure of Zoroastrian manuscripts in Avestan, Middle Persian and Farsi. The 3 manuscripts of this library (nos. 13522, 12604 and 13589) represent examples of insufficient introduction and uninformed repairment in this respect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoroastrians
  • Zoroastrian written heritage
  • the Parliament Library
  • Zoroastrian collection 13522
  • Zoroastrian collection 12604
  • Zoroastrian collection 13589
- آبادانی، فرهاد، 1350، اندرزنامۀ بزرگمهر حکیم، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
- تفضلی، احمد، 1378، تاریخ ادبیات پیش از اسلام، تهران، سخن.
- خاضع، اردشیر، 1317، کتاب مینوی خرد و اندرزنامۀ فوریودکیشان و گفتار بزرگمهر، بمبئی، (بی‌نا).
- خواجه نظام‌الملک، 1347، سیاست‌نامه، به ‌اهتمام هیوبرت دارک، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- داراب هرمزدیار، 1922، روایات داراب هرمزدیار، چاپ اونوالا، با مقدمۀ جی.جی مودی، 2 جلد، بمبئی، بریتیش ایندیا پرس.
- دالوند، حمیدرضا، 1393، «رسالۀ علمای اسلام، یک متن و چند روایت»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، دورۀ 5، ش2، 145–159.
- دانش­‌پژوه، محمدتقی، 1348، فهرست میکروفیلم‌­های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج1، تهران، دانشگاه تهران.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1353، فهرست میکروفیلم­‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج2، تهران، دانشگاه تهران.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1358، «فهرست نسخه‌­های خطی دانشگاه لس‌­آنجلس»، نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، زیر نظر محمدتقی دانش‌­پژوه و ایرج افشار، ج11 و 12، 1-772.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1363، فهرست میکروفیلم­‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج3، تهران، دانشگاه تهران.
- دبستان مازدیسنی، 1276ی.، به اهتمام رستم و خدارحم فرزندان بهرام سروش تفتی، بمبئی، مطبع سپهر.
- درایتی، مصطفی، 1389، فهرست­‌وارۀ دست نوشته‌­های ایران (دنا)، به­ کوشش مصطفی درایتی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- دستنویس ش12604 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، مجموعۀ زردشتی.
- دستنویس ش13522 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، مجموعۀ زردشتی.
- دستنویس ش13589 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، مجموعۀ زردشتی.
- دستنویس ش32425-5 کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، خوابنامه.
- رجوی، کاظم، ۱۳۳۳، پیروزی‌نامه منسوب به بزرگمهر بختگان، ترجمۀ‌ ابوعلی‌سینا، مقدمه و حواشی: کاظم رجوی، تهران، کتابفروشی ابن‌سینا.
- سد­ در /100 در (برگزیده از نوشته­‌های زند و پازند ترجمه از پهلوی به پارسی)، 1337، با بررسی­‌ها و یادداشت­‌های سرگرد مراد اورنگ، تهران، به‌سرمایۀ افلاطون شاهرخ.
- شهمردان،رشید، 1363، تاریخ زرتشتیان: فرزانگان زرتشتی، تهران، فروهر.
- صددرِ نثر و صددرِ بندهش، 1909، چاپ دابار، بمبئی، هیأت امنای پارسی پنچایت.
- صدرایی خوئی، علی، 1377، فهرست نسخه­‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج36 و 37، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
- صدیقی، غلامحسین، 1348، مقدمه و حواشیِ ظفرنامه ← ظفرنامه.
- ظفرنامه، 1348، منسوب به ابوعلی‌سینا، با مقدمه و حواشیِ غلامحسین صدیقی، تهران، انجمن آثار ملی.
- غروی، سیدمهدی، 1986، فهرست نسخه‌­های خطی فارسی بمبئی ـ کتابخانۀ مؤسسۀ کاما، گنجینۀ مانکجی، اسلام­‌آباد، مرکز تحقیقات ایران و پاکستان.
- مشار، خانبابا، 1350، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، ج1، تهران، چاپخانۀ ارژنگ.
- ـــــــــــــــــــــ، 1351، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، ج2، تهران، چاپخانۀ ارژنگ.
- ـــــــــــــــــــــ، 1352، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، ج3، تهران، چاپخانۀ ارژنگ.
- ـــــــــــــــــــــ، 1355، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، ج5، تهران، چاپخانۀ ارژنگ.
- منزوی، احمد، 1378، فهرست­‌وارۀ کتاب‌های فارسی، ج4، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- ـــــــــــــــــــــ، 1381، فهرست­‌وارۀ کتاب­‌های فارسی، ج6، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- Bartholomae, Christian, 1915, Die zendhandschriften der k. Hof – und staatsbibliothek in Mϋnchen, Mϋnchen: Kommission der Palmschen Hofbuchhandlung.
- Blochet, Edgar, 1900, Catalogue des Manuscrits Mazdeens (zend, pehlvis, parsis et persanes) de la Bibliotheque nationale, Besancon: Imprimerie et lithographie de paul jacquin.
- ----------------, 1905, Catalogue des Manuscrits persans, tome I, Iv, paris: Bibliotheque nationale.
- Dhabhar, Bamanji Nasarvanji, 1909, “Interoduction”; Saddar nasr and saddar Bundehesh, Bombay: the trustees of the parsee punchayet.
- --------------------------------, 1923a, Descriptive catalogue of some Manuscripts bearing on Zoroastrianism and pertaining to the different collections in the Mulla Feroze library, Bombay: Fort printing press.
- --------------------------------, 1923b, the K.R cama oriental Institute catalogue, Bombay: Fort printing press.
- --------------------------------, 1923c, Descriptive catalogue of all Mss. In the frst Dastur Meherjirana library-navsari, Bombay: the commercial printing press.
- Ethe, Hermann, 1903, Catalogue of Persion Manuscripts in the library of India office, vd.I, Oxford: Oxford University.
- Geldner K., 1896, Avesta, Stuttgart: W. Kohlhammer.
- Kargar, Dariush, 2009, Ardāy – Virāf Nāma, Iranian coneptions of the other world, Uppsala: Uppsala Univrersitet.
- Katrak, Jamshed Cawasji, 1941, Oriental treasures, Bombay.
- Kotwal, Firoze, Daniel Sheffield and Bharti G., 2008, Preliminary Descriptive list of Manuscripts Donated to the first Dastur Meherjirana library since 1923, Nosari: The First Dastur Meherjirana Library.
- Modi, jivanji jamshedji, 1922, "Darab Hormazdyars Rivayat Introduction", Darab Hormazdyar Rivayat, vol.I, Bombay: British India press.
- Rieu, Charles, 1879, Catalogue the persion manu-script in the British Museum, vol. I, London: the trustees of British Museum.
- Ross, E. Denison and E.G. Brown, 1902, Catalogue of two collections of Persian and Arabic manu-scripts preserved in the India office library, London: Eyre and Spottis Woode.
- Sachau- Ethe, 1889, Catalogue of the persion, Turkish, Hindūstāni and pushtū manuscripts in the Bodleian library, begun by ed. Sachau continued completed and ed. By H. Ethe part I, oxford: the Clarendon press.
- West, Edward W., 1885, Sacred Book of East, vol.xxiv.Oxford: Oxford University.
- -------------------, 1974, "The Modern-persion Zoroastrian literature of the parsis", in: Grundriss der Iranichen Philologie (GIP), Band II, Strassburg, pp.122-129.