نسخه‌هایی کهن از شرح اشارات طوسی: نسبت آن‌ها با نسخۀ مؤلف و نکته‌هایی در باب سنت تعلیم و تعلّم اثر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر متون و مصحح؛ عضو گروه متن شناسی مرکز پژوهشی میراث مکتوب

چکیده

در مقالۀ حاضر، نویسنده از چند دستنویس کهن و با اهمیت شرح اشارات خواجه نصیرالدین طوسی، که برخی از آن‌­ها در زمان حیات وی کتابت شده، سخن می‌گوید و با تحلیل پاره‌ای از ویژگی­‌های آن­‌ها، مانند محل درج افزودۀ بعدی طوسی به کتاب در بارۀ داستان سلامان و ابسال، می‌کوشد نسبت این دستنویس‌­ها را با نسخۀ اصل مؤلف و تحریرهای بعدی او تعیین کند. نویسنده در ضمن مقاله، به نکته‌هایی در باب سنت تعلیم و تعلّم شرح اشارات طوسی نیز توجه می‌دهد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Old Manuscripts Of Sharh-e Esharat-e Toosi: Their Relations with the Author’s Copy and Some Points on the Tradition of Teaching and Learning of the work

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Emadi Haeri
چکیده [English]

The present article deals with some old and significant manuscripts of the Sharh-e Esharat-e Khwaja Nasir al-Din-e Tusi, some of which written during his life time. Through analyzing some of their characteristics, such as the location of what Toosi had later inserted in the book, regarding the story of Salaman va Absal, the article tries to determine the relation of these manuscripts with the author’s copy and its later copies. It also discusses some points on the tradition of teaching and learning the Sharh-e Esharat.

- اشمیتکه، زابینه، 1378، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ترجمۀ احمد نمایی، مشهد.
- چکیدۀ مقالات همایش میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، 1389ش.
- دانش‌پژوه، محمدتقی، 1332ش، فهرست کتابخانۀ اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانۀ [مرکزی] دانشگاه تهران، جلد سوم، تهران. 
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1339ش، فهرست [نسخه‌های خطی] کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، جلد هشتم، تهران.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ،1348ش، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، [جلد اول]، تهران. 
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1358ش، نسخه‌های خطی، دفتر نهم (نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های اتحاد جماهیر شوروی و اروپا و آمریکا)، تهران. 
- درایتی، مصطفی، 1389 ش، فهرستوارۀ دستنوشت‌های ایران، تهران. 
- دستنویس بریتانیا: طوسی، نصیرالدین محمدبن محمدبن حسن، حلّ مشکلات کتاب الإشارات و التنبیهات (مشهور به شرح اشارات)، نسخۀ شمارۀ OR 10901 کتابخانۀ موزۀ بریتانیا (لندن)؛ میکروفیلم شمارۀ 724 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
- دستنویس بشیرآغا: همان، نسخۀ شمارۀ 100 مجموعۀ ایوب بشیرآغا، محفوظ در کتابخانۀ سلیمانیه (استانبول).   
- دستنویس جارالله: همان، نسخۀ شمارۀ 1310 مجموعۀ جارالله، محفوظ در کتابخانۀ سلیمانیه (استانبول).   
- دستنویس دانشگاه: همان، نسخۀ شمارۀ 1912 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. 
- دستنویس لیدن: همان، نسخۀ شمارۀ OR 95 کتابخانۀ دانشگاه لیدن (هلند).
- دستنویس مجلس: همان، نسخۀ شمارۀ 278 مجموعۀ اهدایی سید محمدصادق طباطبایی محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (تهران).  
- دستنویس مشکات:همان، نسخۀ شمارۀ 247 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران (مجموعۀ اهدایی سید محمد مشکات).
- دستنویس نسخه‌برگردان: همان، نسخه‌برگردان به قطع اصل نسخۀ دستنوشت مؤلف (نسخۀ خطی شمارۀ 1153 کتابخانۀ ملی ایران)، با مقدمۀ سید محمد عمادی حائری، تهران، 1389ش.  
- دستنویس ینی‌جامع: همان، نسخۀ شمارۀ 763 مجموعۀ ینی‌جامع، محفوظ در کتابخانۀ سلیمانیه (استانبول).
- ششن، رمضان (و) جواد ایزکی-جمیل آقپکار، 1406 ق، فهرس مخطوطات مکتبة کوپریلی، با مقدمۀ اکمل‌الدین احسان اوغلی، استانبول.  
- طوسی، نصیرالدین محمدبن محمد، أجوبة المسائل النصیریة، مشتمل بر بیست رساله، به کوشش عبدالله نورانی، تهران، 1383ش.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شرح الإشارات و التنبیهات [= حلّ مشکلات کتاب الإشارات و التنبیهات]، به‌کوشش [حسن] حسن‌زاده آملی، قم، 83ـ1384ش.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، همان ( الإشارات و التنبیهات... مع شرح نصیرالدین الطوسی)، به‌کوشش سلیمان دنیا، قاهره، چ سوم، بی‌تا.
- عمادی حائری، سید محمد، «مقدمه»، 1389 ش، حلّ مشکلات کتاب الاشارات و التنبیهات (مشهور به شرح اشارات)، خواجه نصیرالدین طوسی، نسخه‌برگردان به قطع اصل نسخۀ دستنوشت مؤلف (نسخۀ خطی شمارۀ 1153 کتابخانۀ ملی ایران)، تهران.     
- نظری، محمود، 1389ش، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (مجموعۀ اهدایی سید محمدصادق طباطبایی)، جلد بیست‌وچهارم (بخش 3)، تهران.