مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی نسخۀ خطی شمارۀ 10379، کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس (تهران)

2 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس (تهران)

چکیده

هدف پژوهش حاضر، معرفی نسخۀ خطی مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی، سرودۀ سال 895ق، مضبوط به شمارۀ 10379 در کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی است. معرفی ویژگی­‌های این اثر و تاریخ‌گذاری آن با اتکا به قراین سبک‌­شناسانه و مقایسۀ تطبیقی تصاویر انجام شده است.
نسخۀ مذکور دارای 101 برگ به ابعاد 5/6×10سانتیمتر است. کتابت متن و سرلوحه­‌ها به دانگ غبار و خط شکسته‌نستعلیق انجام شده ­است. تذهیب محدود به صفحات آغازین بوده و به همراه رنگ‌­آمیزی جداول و ترسیم هشت نگاره آن صورت گرفته­‌است. جلد به شیوۀ نقاشی لاکی و تزیین گل و بوته است. نسخه در سال 1381ش به کتابخانه اهدا شده است و به استثنای یک مهر مدورِ «مراجعه و تفتیش» به تاریخ 1312 ش، مشخصۀ دیگری ندارد.
اهمیت نسخه در قطع کوچک آن است که باید آن را نسخه‌­ای تفننی محسوب کرد. با اتکا به بررسی­‌های تطبیقی، می­‌توان گفت که این نسخه متعلق به اواخر دوره قاجار است. شیوۀ گل و مرغ مورد استفاده برای جلد به مکتب شیراز تعلق دارد و به احتمال زیاد کتابت اثر نیز در همین شهر به انجام رسیده است. نگاره‌های آن نمایشگر شیوۀ دوران زندیه در ترسیم پیکره­‌ها، حالات و نوع پوشش هستند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mathnavi-ye Leyli o Majnun of Maktabi of Shiraz MS 10379 at Āyatollāh Mar'ashi Najafi’s Library, Qom

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Fateh 1
  • Mohammad-Sadeq Mirza Abolqasemi 2
چکیده [English]

The present study is intended to introduce the MS of Maktabi's Mathnavi-e Leyli o Majnun, composed in 895 A.H./1490 CE and preserved under No 10379 at Āyatollah Mar'ashi's library. The description of the features and the dating method of this work have been executed according to the stylistic indications and a comparison of its images.
The MS consists of101 folios each of 10 x 6.5 centimeters. The text of the book is written in dāng-e ghobār and shekasteh-nasta'liq styles. Illumination is limited to the beginning pages, further completed by the painting of tables and the drawing of 8 figures. The cover represents lacquer painting and a floral design. The MS wasdedicated to the library in 1381 Sh./ 2002 and has no other specific feature but a round stamp, dated 1312 Sh., bearing the words "morāja'a va taftish"(visiting and checking").
The significance of this codex is in its small format; thus it should be counted as an atypical MS. Based on comparative studies it could arguably be maintained that this MS belongs to the late Qajar era. The use of gol o morgh style (a design representing flowers and birds) for book covers belongs to the Shiraz School and, most probably, the scribing of it has taken place in the same city. Its images represent the Zand-period method of drawing figures, various modes and kinds of clothing.

ـ افشار، ایرج، 1383، «قطع کاغذ و کتاب در متون فارسی و عربی»، نامۀ بهارستان، دفتر 9 و 10.
ـ افشار مهاجر، کامران، 1384، هنرمند ایرانی و مدرنیسم، دانشگاه تهران، تهران.
ـ برند، باربارا، 1374، هنر نسخه‌پردازی، مجموعه هنرهای ایران، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
ـ پاکباز، رویین، 1379، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، نارستان، تهران.
ـ سودآور، ابولعلا، 1380، هنر دربارهای ایرانی، ترجمۀ ناهید محمدشمیرانی، کارنگ، تهران.
ـ سودآور دیبا، لیلا، 1383، پوشاک در ایران زمین، ترجمۀ پیمان متین، امیرکبیر، تهران.
ـ ------------، 1374، گزیده‌ای از مجموعۀ موزۀ هنرهای شرق، هنر ایران، کارنگ، تهران.
ـ لیلی و مجنون نظامی گنجوی، به کوشش امین بابایی پنا.
ـ مکداول ، ج. الگرو، 1374، «نساجی»، ترجمۀ پرویز مرزبان، هنرهای ایران، ویراستۀ ر. دبلیو. فریه، ترجمۀ پرویز مرزبان، فرزان روز، تهران.
ـ میرهاشمی، سیدمرتضی، 1384، «تأملی در لیلی و مجنون مکتبی شیرازی از منظر سبک شناسی»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 8، ص 117.