معرفی، بررسی و تحلیل تذکرۀ تحفۀ سامی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور

چکیده

تذکرۀ تحفۀ سامی یکی از تذکره‌­های درخور تعریف و ذکر عهد صفوی است. در این اثر سام میرزا صفوی، شاهزادۀ دانشمند، هنرمند و خوش‌­ذوق، با رعایت کلام و ادب و در نهایت راستی و صداقت دست به تألیف زندگینامۀ 722 تن از شاعران کمی قبل از خود و هم‌­عهد خود زده است و الحق، که در این گنجینۀ گرانقدر از ذکر هیچ دانش و هنر و اصول و فنونی دریغ نورزیده است به طوری که تذکرۀ تحفۀ سامی را می‌­توان آیینه‌­ای تمام‌­نما از اوضاع ادبی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ... دورۀ صفویه دانست.
آگاهی سام میرزا از زبان پارسی و عربی و ترکی و علوم و فنون آن دوران، و همچنین ارتباط قوی با اقشار خاص در سطح دربار و عوام در سطح جامعه، و علاقه­‌مندی او به سیر و سیاحت، انگیزه‌­ای قوی و مؤثر برای ترغیب آن شاهزاده بوده تا چنین اثری ماندگار از خود و دیگر شعرای هم‌­عهد خود بر جای بگذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introductory Analysis of the Tazkera-ye Tohfe-ye Sāmi

نویسنده [English]

  • Fatemeh Tavakkoli Fard
چکیده [English]

Tazkera-ye Tohfe-ye Sāmi is one of the noteworthy Tazkeras (Poets' biographical dictionaries) from the Safavid time. Exercising utmost sincerity and truthfulness, its author, Sām Mirzā, a Safavid prince -- scholar and a talented artist -- has compiled the life stories of 722 poets, both his contemporary as well as some immediately before his time. Truly, this invaluable treasure has not failed to utilize every piece of information, artistic niceties, appropriate principles and techniques in such a way that his Tazkera could be regarded as a panoramic mirror reflecting the literary, cultural, socio-political and economic situation during the Safavid era.
Sām Mirzā's insight into Persian, Arabic and Turkish, his close familiarity with sciences and arts of his time and also his strong relationships with special people both at the royal court and among the populace and his interest in travel and touring provided this cultured prince with an effective incentive to bequeath to us such a memorable work.

ـ خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن همام الحسینی، تاریخ حبیب السیر، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران، خیام، 1362.
ـ بهار، محمد تقی، 1370، سبک شناسی، تهران.
ـ سام میرزا، صفوی، تذکرۀ تحفۀ سامی، به کوشش احمد مدقق یزدی، یزد، انتشارات سامی، 1388.
ـ تربیت، محمدعلی، 1367، دانشمندان آذربایجان، تبریز.
ـ حاج سید جوادی، سید کمال، 1384، اثرآفرینان، تهران.
ـ حالت، ابوالقاسم، 1346، شاهان شاعر، تهران.
ـ دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامۀ دهخدا، 1373.
ـ ذوالقدری، میمنت (میرصادقی)، 1385، واژه‌نامۀ هنر شاعری، تهران.
ـ ستوده، غلامرضا، 1374، مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، تهران.
ـ شمیسا، سیروس، 1383، انواع ادبی، تهران.
ـ صفا، ذبیح الله، 1384، تاریخ ادبیات ایران، تهران.
ـ گلچین معانی، احمد، 1348، تاریخ تذکره فارسی، تهران.
ـ معصوم، میرزا محمد، 1351، تاریخ سلاطین صفویه، به سعی و اهتمام سید امیر حسین عابدی، تهران.
ـ نقوی، علیرضا، 1343، تذکره‌نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران.
ـ هدایت، رضاقلی‌بن محمد هادی، مجمع‌الفصحاء، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، 1336.