چند واژۀ نادر در کامل‌التعبیر حبیش تفلیسی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان

چکیده

کامل التعبیر از آثار مشهور حبیش تفلیسی است که به‌­ظاهر پس از سال 566ق تألیف شده است. در این اثر _ که تا امروز چاپ انتقادی نشده است_ واژه‌های نادر نسبتاً زیادی را می‌توان دید که پژوهشگران شماری از آن­‌ها را استخراج و بررسی کرده­‌اند. در این جستار چند واژۀ دیگر معرفی و بررسی می‌شود. این واژه‌های نادر عبارت­‌اند از: انگشت خدای خوان (سبّابه)، نگارشی/ انگارشی کردن، شنگ، نان گرمه، کبوتر بنّا.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A few rare words in the Kamel al-Ta'bir of Hobaysh of Tbilisi

نویسنده [English]

  • Mokhtar Komaily
چکیده [English]

Kamel al-Ta'bir is one of the well-known works by Hobaysh-e Teflisi (Hobaysh of Tbilisi), which seems to have been written sometimes after 566 A.H./1171 CE. This work, of which no critical edition has been published as yet, contains a relatively large number of rare words some of which have been selected and examined by certain scholars.
In the present inquiry several more words from the book will be presented and analyzed. These rare words are: angosht-e khodaykhan (the thumb), negareshi / engareshi kardan, shang, naam gormeh, kabutar-e banna.

ـ ابرقوهی، اسماعیل‌­بن نظام‌الملک، تعبیر سلطانی، نسخۀ خطی شمارۀ 834 مشکوة، شمارۀ فیلم 8814، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
ـ اسدی طوسی، احمدبن علی، لغت فرس، به تصحیح و تحشیۀ فتح‌­الله مجتبایی و علی‌اشرف صادقی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1365.
ـ افشار، ایرج، 1342، «اندر فوائد لغوی کامل التعبیر»، مجموعه مقالات تحقیق خاورشناسی اهدا به هانری ماسه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـ تاج الاسامی، تصحیح علی اوسط ابراهیمی، تهران، مرکز نشردانشگاهی، 1367.
ـ برهان، محمدحسین­‌بن خلف تبریزی، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران، موسسۀ انتشارات امیرکبیر، 1376.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، قانون ادب، به تصحیح غلامرضا طاهر، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، کفایۀ الطب، تصحیح دکتر زهرا پارساپور، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، کامل التعبیر، به تصحیح محمدحسین رکن­‌زاده آدمیت، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1372.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، کامل التعبیر، نسخۀ خطی موزۀ ملی ایران، مکتوب سال 736.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، کامل التعبیر، نسخۀ خطی کتابخانۀ چلپی عبدالله به شمارۀ 226 و میکروفیلم شمارۀ 185 کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
ـ تفلیسی، حبیش‌­بن ابراهیم، بیان الصناعات، با تصحیح و مقدمۀ ایرج افشار، (مندرج در فرهنگ ایران‌زمین)، 1336.
ـ ثعالبی، ابی منصور، فقه اللغه و سر العربیه، تحقیق و مراجع د. فائز محمد و د. امیل یعقوب، بیروت، دارلکتاب العربی، 1420.
ـ جاروتی، عبدالمومن، فرهنگ مجموعة الفرس، تصحیح دکتر عزیزالله جوینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1378.
ـ حافظیان، ابوالفضل، 1385، نسخه­‌پژوهی، دفتر سوم، تهران، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ دهخدا، علی‌­اکبر، 1377، لغت‌نامه، تهران، موسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
ـ رواقی، علی، 1381، ذیل فرهنگ‌های فارسی، تهران، هرمس.
ـ ریاحی، محمدامین، 1379، چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران، تهران، سخن.
ـ زمحشری، جارالله محمود، مقدمةالادب، موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران-مگ گیل، 1386.
ـ زوزنی، ابوعبدالله حسین­‌بن احمد، کتاب المصادر، به اهتمام تقی بینش، تهران، نشر البرز، 1374.
ـ شیر، ادیّ، 1386، واژه‌های فارسی عربی شده، ترجمۀ حمید طبیبان، تهران، امیر کبیر.
ـ صادقی، علی‌­­اشرف، 1380، «لغات فارسی کفایۀ الطب حبیش تفلیسی به همراه بررسی لغات تقویم الادویه»، نامۀ فرهنگستان، ش 19 (بهار 1380)، ص 13ـ29.
ـ صفی­‌پور، عبدالرحیم ابن عبدالکریم، منتهی الارب، تهران، انتشارات کتابخانۀ سنایی، [بی­‌تا].
- فرهنگ فارسی مدرسۀ سپهسالار (منسوب به قطران)، تصحیح دکتر علی‌­اشرف صادقی، تهران، انتشارات علمی، 1380.
ـ قضاعی، ابو عبدالله محمدابن محمد، شرح فارسی شهاب الاخبار، مترجم ناشناخته، تصحیح سید جلال­‌الدین حسینی ارموی (محدّث)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1385.
ـ قوام فاروقی، فخرالدین مبارکشاه، فرهنگ قواس، به اهتمام نذیراحمد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1353.
ـ کرمینی، علی­‌بن محمد، تکملةالاصناف، به کوشش علی رواقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
ـ مستوفی، حمدالله، نزهةالقلوب، تصحیح و تحشیۀ گای لیسترانج، تهران، انتشارات اساطیر، 1389.
ـ معین، محمد، 1371، فرهنگ معین، تهران، موسسۀ انتشارات امیر کبیر.
ـ میدانی، احمدبن محمد، فهرست الفبایی لغات و ترکیبات فارسی السامی فی الاسامی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1354.
ـ نفیسی، علی‌­اکبر، [بی‌­تا]، فرهنگ نفیسی، تهران، کتابفروشی خیام.
ـ وفایی، حسین، 1374، فرهنگ فارسی، به تصحیح تِن هوی جو (دانشیار دانشگاه پکن)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.