بررسی نسخۀ چاپی التوسل الی الترسل بهاءالدین بغدادی و معرفی نسخ نویافته

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

التوسل الی الترسل تألیف بهاءالدین محمدبن مؤید بغدادی، نمونه‌ای فاخر از انشای فارسی در قرن ششم هجری و از مهم‌ترین منشأت باقی مانده از متون کهن است که به دلایلی از جمله پختگی نثر و دربر داشتن اطلاعات مهم تاریخی در شمار متون باارزش و اسناد مهم تاریخی قرار می‌گیرد. این کتاب تا کنون یکبار و آن هم در سال 1315 از روی دو نسخۀ خطی قدیمی به تصحیح زنده یاد احمد بهمنیار منتشر شد که به واسطۀ برخی نواقص نسخ و اتکاء بیش از حد مصحح بر یک ‌نسخه تصحیح کاملی نیست. بنا به اقرار خود مصحح در مقدمۀ کتاب، هیچ یک از دو نسخه مورد استفاده‌اش از سهو و خطا و تصرفات ناسخان مصون نمانده است؛ بنابراین با پیدا شدن نسخ دیگری از این اثر که در بسیاری موارد ضبطهای بهتری دارند تصحیح دوباره التوسل ضروری می‌نماید.
این نوشتار ضمن معرفی نسخه­‌های نو یافتۀ التوسل، نمونه‌­هایی از خطاهایی را که به نسخۀ چاپیِ آن راه یافته است، نشان می­دهد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A probing of the printed text of Baha’ al-Din Baghdadi’s Al-Tavassol ila al-Tarassol, together with the introduction of the newly found manuscripts, emphasising the need for its re-editing

نویسنده [English]

  • Soheila Yosefi
چکیده [English]

Soheila Yosefi
Al-Tavassl  ila al-Tarssol , by Baha’ al-Din Mohammad b. Mo’ayyad of Baghdad represents an exquisite example of the 6th /7th century Persian epistolary writing which, due to its fluent and eloquent prose, is considered among valuable texts and important documents. This book only once in 1315 Sh. /1937 was edited based on two old manuscripts, and published by the late Ahmad Bahmanyar. However, thanks to a number of defects in the manuscripts used and Bahmanyar’s overreliance on one of the two manuscripts, his edition can hardly be considered as perfect. In fact, in his introduction to the book, he admits that neither of his two manuscripts is free of the copyists’ lapses, errors and unjustifiable alterations.Thus,with the discovery of new manuscripts of  the Al-Tavassol, which in many cases have better versions recorded, a new edition of the book seems much required.

ـ بغدادی، محمدبن مؤید بهاءالدین، التوسل الی الترسل، به کوشش احمد بهمنیار، تهران ۱۳۱۵ش.
ـ بهار، محمدتقی، ۱۳۵۵ـ ۱۳۵۶، سبک‌شناسی، تهران، امیرکبیر.
ـ بهمنیار، احمد، مقدمه التوسل الی الترسل بغدادی.
ـ رازی، نجم‌الدّین، مرصادالعباد، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352ش.
ـ رازی، نجم‌الدّین، رسالۀ عشق و عقل، به کوشش تقی تفضلی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386 خ [چ 5].
ـ ریاحی، محمدامین، 1374، گلگشت در شعر و اندیشۀ حافظ، ج 1، تهران، انتشارات علمی.
ـ سمرقندی، محمدبن علی ظهیری، اغراض السیاسة فی اعراض الرّیاسة، به کوشش دکتر جعفر شعار، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1349ش.
ـ صفا، ذبیح الله، ۱۳۶۳، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، فردوسی.
ـ عوفی، محمّد، جوامع‌الحکایات و لوامع الروایات (باب اول از قسم اول)، تصحیح دکتر محمد معین، تهران، کتابخانۀ ابن‌سینا، 1335ش. [حکا یک]
ـ عوفی، محمدبن محمد، جوامع‌الحکایات و لوامع الروایات (باب پانزدهم تا بیست و پنجم از قسم اوّل)، تصحیح دکتر امیربانو مصفّا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1387ش، [حکا دو].
ـ عوفی، محمّدبن محمد، نزهة العقول فی لطائف الفصول، به کوشش ایرج افشار و یاری جواد بشری، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، 1390ش.
ـ عوفی، محمدبن محمد، تذکرة لباب الالباب، عزیزالله علیزاده، تهران، فردوس، 1391.
ـ عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد، نامه‌ها (ج 1 و 2)، به کوشش علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران، انتشارات اساطیر، 1377.
ـ غزنوی، سدیدالدّین محمّد، مقامات ژنده‌پیل، تصحیح دکتر حشمت مؤید، تهران، علمی و فرهنگی، 1384 [چ 3].
ـ فرائدالسلوک، ناشناخته، به کوشش دکتر نورانی‌وصال و دکتر غلامرضا افراسیابی، تهران، پاژنگ، 1368ش.
ـ فرهنگ معین (ج 1)، به همت جعفر شهیدی، تهران، امیرکبیر.
ـ المختارات من الرسائل، به کوشش غلامرضا طاهر و ایرج افشار و مریم میرشمسی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1378ش.
ـ منشی، ابوالمعالی نصرالله، ترجمۀ کلیله و دمنه، استاد مجتبی مینوی، تهران، دانشگاه تهران و امیرکبیر، 1381ش.
ـ المیبدی، ابوالفضل رشیدالدّین، کشف‌الاسرار و عُدّة الابرار (ج 2)، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، 1363ش.
ـ وراوینی، سعدالدین، مرزباننامه، مقابله و تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر، 1376ش.