رویکرد تقابلی منظومۀ صولت فاروقی با شاهنامۀ فردوسی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین

2 دانشجوی دکتری دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

موضع مقاومت و هویت‌طلبانۀ برخی از شاهنامه‌سرایان متأخر در برابر سیطرة هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تأمل حماسه‌سرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیره‌کنندة شاهنامۀ فردوسی است؛ آشوب شاهجهان‌آبادیِ تورانی (م1199ق)، سرایندة منظومةگمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامه‌اش و توهین و استهزا به دست آورد. این پژوهش مبتنی بر رویکرد نظری بلوم در نظریة «اضطراب تأثیر» تلاش کرده است به نحوة تعامل خصمانة آشوب تورانی با فردوسی و شاهنامه بپردازد و از نتایج تحقیق برمی‌آید که غلبة زبان هجوآمیز و تحقیرآلود در منظومة صولت فاروقی نشانة عجز و ناتوانی سراینده در کسب مقبولیت عام و خاص و شکست در اعتباریابی و هویت مستقل در جریان شاهنامه‌سرایی در ایران است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A contrastive study of the epic Sawlat-e Faruqi as against Ferdowsi's Shahnameh

نویسندگان [English]

  • S. Ali Qasem-Zadeh 1
  • Omid Soroory 2
چکیده [English]

The defiant stand of some of the shahnameh composers of recent times against Ferdowsi’s artistic and intellectual dominance is one f their noteworthy approaches to the dazzling importance and overwhelming universal acceptance of Ferdowsi’s Shahnameh .Ashub Shahjahan-abaadi-eTurani (1199 A.H./1785) , author of the nearly unknown poem Sowlat-e Farooqi, is one of these pretenders, who has endeavoured to gain public reception by denouncing, insulting and mocking Ferdowsi.
The present study, based on Bloom’s theory of “Anxiety of influence”, has undertaken to address the manner of Ashub Turani’s hostile confrontation with Ferdowsi and his Shahnameh. The result of the study reveals that the satirical and humiliating language in the Sowlat-e Farooqi is indicative of its writer’s inability to attain public acceptance and his failure in securing personal credibility and independent identity of his own in shahnameh composing.

ـ آلن، گراهام، 1385، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
ـ امیر معزّی، محمد، دیوان، تصحیح و تحشیۀ عباس اقبال آشتیانی، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، انتشارات اساطیر، 1389.
ـ برزگر، حسین، 1380، «بدخشی، محمدرستم‌خان» در دانشنامۀ ادب فارسی در شبه قاره (ج 4، بخش 3)، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- تهرانی، آغابزرگ، 1403،  الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضوا.
ـ پراور، زیگبرت سالمن، 1393، درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی،ترجمۀ علی­رضا انوشیروانی و مصطفی رحیمی، چاپ اول، تهران، سمت.
ـ تبریزی، ابوطالبخان، خلاصة‌الافکار، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملک به شمارۀ 4303.
ـ مارشال، دارا نوسروانجی، 1390، مغولان در هند، ترجمۀ حسین برزگر کشتلی، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. 
ـ ربیع، علی‌نامه (نسخه برگردان)، با مقدمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود امیدسالار، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و... ، 1388.
ـ ریاحی، محمدامین، 1382، سرچشمه‌های فردوسیشناسی،‌ انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ شاهجهان‌آبادی، محمدبخش آشوب، صولت فاروقی، چاپ سنگی اعظم‌گره، 1252ق.
ـ طاهری قدرت‌الله و سودابه فرخی، 1392، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، «رابطۀ نیما با سعدی بر اساس نظریۀ اضطراب تأثیر هرولد بلوم»، س دهم، شمارۀ 42.
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه،‌ تحت نظرِ ی. ا. برتلس، آکادمی علوم اتّحاد شوروی، انتشارات ادبیات خاور، مسکو، 1960.
ـ قاسم زاده، سیدعلی و سعید حاتمی، 1390، فصلنامۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی، «تحلیل بینامتنی مختصات ادبی نثر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف»، س چهارم، ش 14، ص 14-27.
ـ گلچین معانی، احمد، 1363، تاریخ تذکره‌های فارسی، انتشارات طهوری.
ـ گلچین معانی، احمد، 1346، شهرآشوب در شعر فارسی، به کوشش پرویز گلچین معانی، تهران، امیرکبیر.
ـ گلچین معانی، احمد، 1344، نامۀ آستان قدس، «حماسه‌های دینی»، شمارۀ 22 و 23، کتابخانه و موزه آستان قدس رضوی، ص 200-237.
ـ مقدادی، بهرام، 1393، دانش‌نامۀ نقد ادبی از افلاتون تا به امروز، چاپ اول، تهران، چشمه،.
ـ مکاریک، ایرنا ریما، 1385، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجری و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات آگه.
ـ نوریس، کریستوفر، 1380، شالوده‌شکنی، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر شیرازه.
ـ  نوشاهی، عارف، 1375، «بدخشی، محمدبن رستم» در دانشنامۀ جهان اسلام (ج 2)، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
ـ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، اساطیر، 1383.