بررسی انتقادی روش تصحیح خوان اخوان ناصرخسرو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

خوان اخوان تاکنون دوبار به چاپ رسیده است: یک‌بار در مصر به دست یحیی الخشاب و یک‌بار در ایران، توسط علی‌اکبر قویم. مشکلات فراوانی در روش تصحیح هر دو چاپ وجود دارد که موجب شده است هم متنی مضبوط از این اثر در دست نباشد و هم در سایر تحقیقاتی که از این متن بهره جسته‌اند، کاستی‌هایی راه یابد.
در این مقاله با بررسی انتقادیِ روش تصحیح در دو چاپ موجود از خوان اخوان، تحلیل ویژگی‌های زبانی و محتوایی این اثر و نیز پیگیری تأثیر آن‌ها در پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی،تأثیر تصحیح روشمند بر تحقیقات حوزۀ تاریخ زبان فارسی، سبک‌شناسی و لغت تبیین شده است. افزون بر آن، دیگر کاستی‌ها و ایرادات چاپ‌های خوان اخوان نشان داده شده، و به اثبات رسیده که به احتمال قریب به یقین، چاپ علی‌اکبر قویم از روی متن یحیی الخشاب فراهم آمده ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A critical study of the editing method of Naser Khosro’s Khwan-e Ekhvan

نویسنده [English]

  • Ehsan Raeisi
چکیده [English]

Naser Khosro’s Khwan-e Ekhvan has been published twice: one in Egypt by Yahya al-Khashab and the other in Iran by Ali Akbar Qavim. The methods used in the redaction of both are very flawed, and this has been responsible not only for having no sound systematic edition of the Khwan-e Ekhvanavailable, but also for the imperfections in the studies that have drawn on it.
This article while presenting a critical study of the methods used in the two existing editions of the Khwan-e Ekhvan, and an analysis of it in terms of language and content, it explores the effects of those editions on other researches in the Persian language and literature. The article also seeks to propound systematic approaches to editing in the domain of history of Persian language, stylistics, and vocabulary. Additionally, other shortcomings and weaknesses of the two editions of the Khwan-e Ekhvan have been identified, the conclusion being that most probably, the Qavim edition has been prepared based on the text provided by Yahya al-Khashab.

- بهار، محمدتقی (1356)، سبک‌شناسی، چاپ چهارم، تهران: کتاب‌های پرستو (با سرمایۀ انتشارات امیرکبیر).
- دهخدا، علی اکبر (1372)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- عمادی حائری، سیدمحمد (1384)، «در باب آثار ناصرخسرو»، نامۀ انجمن، ش 14، ص 13-22.  
- کرباسیان، ملیحه، کریمی زنجانی‌اصل، محمد (1383)، «واژۀ «جاکول» و یک پیشنهاد»، نامۀ انجمن، ش 15، ص 91-100.
- ناتل خانلری، پرویز (1365)، تاریخ زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر نو.
- ناصرخسرو قبادیانی (1363)، جامع الحکمتین، تصحیح هانری کربن و محمد معین، تهران: کتابخانۀ طهوری.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1359ق)، خوان الاخوان، به تصحیح یحیی الخشاب، قاهره: المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیه.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1338)، خوان الاخوان، به اهتمام ع. قویم، تهران: اساطیر.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1948م)، روشنایی‌نامه، تصحیح ولادیمیر ایوانف، قاهره: مطبع الکاتب المصری.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)، زاد المسافر، تصحیح و تحقیق محمد عمادی حائری، شرح لغات و اصطلاحات اسماعیل عمادی حائری، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1390)، گ‍ش‍ای‍ش‌ و ره‍ای‍ش‌، ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و م‍ق‍دمۀ‌ س‍ع‍ی‍د ن‍ف‍ی‍س‍ی، ب‍ه‌ اه‍ت‍م‍ام‌ ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م‌ ج‍رب‍زه‌دار، ت‍ه‍ران‌: اس‍اطی‍ر‏.
 
نسخ خطی:
- اس: ناصرخسرو قبادیانی، خوان اخوان، نسخۀ خطی شمارۀ FY.1062/2 مجموعۀ خالص افندی، کتابخانۀ دانشگاه استانبول، مورَّخ 674ق.
- صو: ــــــــــــــــــــــــــــــ، خوان اخوان، نسخۀ خطی شمارۀ 1/1778 کتابخانۀ ایاصوفیا، مورَّخ 862ق.