ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی در احوال و آثار شمس سُجاسی (بر اساس منشآت منتشرنشدۀ او)
شمسالدین محمد سُجاسی از شاعران و منشیان نیمۀ دوم سدۀ ششم و نیمۀ نخست سدۀ هفتم هجری است که متأسفانه اطلاعات اندکی از احوال او به ما رسیده است. از اشعارش نیز چیز زیادی بر جای نمانده است. دربارۀ او مباحث قابل طرح بسیار است. او همان کسی است که دیوان ظهیر فاریابی را جمع کرده و ظاهراً دیباچۀ دیوان نیزبه انشای اوست. این البته مسألهای است که مصححان دیوان ظهیر تاکنون بدان توجهی نکردهاند یا به اشتباه شمس کاشی را جامع دیوان دانستهاند. از دیگر آثار شمس سجاسی ظاهراً یکی هم کتاب فرائدالسلوک است که مصححان آن را بدون نام مؤلف منتشر کردهاند. در این جستار پس از بحث دربارۀ احوال و آثار شمس سجاسی، اشعار اندکی که از او در منابع پراکنده باقیمانده معرفی شده و سپس اطلاعات مهمی که در منشآت منتشرنشدۀ او وجود دارد نقل و تحلیل شده است.
http://www.am-journal.ir/article_46416_bb57c4921bca13329f8585ce7ff08b85.pdf
2015-08-23
9
32
شمس سجاسی
دیوان ظهیر فاریابی
فرائدالسلوک
منشآت
محمدافشین
وفایی
m.afshinvafaie@ut.ac.ir
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
ـ ابنمعین ابرکوهی، فردوس التواریخ، نسخۀ خطی شمارۀ 267 کتابخانۀ شچدرین لنینگراد، عکس شمارۀ 125ـ127 کتابخانۀ مجتبی مینوی، احتمالاً به خط مؤلف، مورخ 808ق.
1
ـ ابوالمجد محمدبن مسعود تبریزی، خلاصة الاشعار فی الرباعیات، سفینۀ تبریز، چاپ عکسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1381.
2
ـ افشین وفایی، محمد، 1392، «احوال و اشعار حافظ به روایت تقی کاشی»، شبهقاره، ویژهنامۀ نامۀ فرهنگستان، شمارۀ اول، فروردین، ص 79ـ101.
3
ـ امین احمد رازی، تذکرۀ هفت اقلیم، تصحیح، تعلیقات و حواشی سید محمدرضا طاهری حسرت، 3 ج، تهران، سروش، 1389.
4
ـ اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تصحیح ذبیحالله صاحبکاری و آمنه فخراحمد، با نظارت علمی محمد قهرمان، 8 ج، تهران، میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1389ش.
5
ـ باسورث، ادموند کلیفورد، 1381، سلسلههای اسلامی جدید، ترجمۀ فریدون بدرهای، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
6
ـ تاج الحلاوی، دقایق الشعر، محمدکاظم امام، تهران، دانشگاه تهران، 1383ش.
7
ـ تقی کاشی، خلاصة الاشعار و زبدة الافکار، نسخۀ خطی شمارۀ 684 کتابخانۀ خدابخش در بانکیپور، کتابت اوایل سدۀ یازدهم ق.
8
ـ جمال خلیل شروانی، نزهة المجالس، تصحیح و تحقیق محمدامین ریاحی، تهران: علمی، 1375ش.
9
ـ جمال خلیل شروانی، نزهة المجالس، نسخۀ شمارۀ 1667 مجموعۀ علی امیری جارالله در کتابخانۀ سلیمانیه در استانبول، مورخ 741ق.
10
ـ حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، 2ج، به کوشش محمد اشرفالدین، استانبول، 1941م/ 1360ق.
11
ـ حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، 1364ش.
12
ـ حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، چاپ عکسی نسخۀ مورخ 857ق، به کوشش ادوارد براون، لندن، اوقاف گیب، 1910م.
13
ـ حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، المقالة الثالثة، به سعی و اهتمام و تصحیح گای لیسترانج، تهران، اساطیر، 1389 (افست چاپ لیدن).
14
ـ حمیدالدین بلخی، مقامات حمیدی، به کوشش رضا انزابینژاد، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1365ش.
15
ـ دانشپژوه، محمدتقی، 1340، «فهرست پارهای از کتابهای اخلاق و سیاست به فارسی»، نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، دربارۀ نسخههای خطی، دفتر نخستین، تهران، دانشگاه تهران، ص 211ـ227.
16
ـ دانشپژوه، محمدتقی، 1348، فهرست میکروفیلمهای کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 1، تهران، دانشگاه تهران.
17
ـ ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، 1371، «نظر اجمالی به چند کتاب: فرائد السلوک»، نشر دانش، مهر و آبان، ش 72، ص 52ـ53.
18
ـ ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، 1381، «نقد و معرفی کتاب فرائد السلوک»، آینۀ میراث، س پنجم، ش اول، تابستان، پیاپی 17، ص 13ـ16.
19
ـ ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، 1382، آئین رهروی، بازنویسی فرائد السلوک اثر اسحاقبن ابراهیم شمس سجاسی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی اهل قلم.
20
ـ سفینۀ بولونیا، نسخۀ شمارۀ 3283 کتابخانۀ دانشگاه بولونیا در ایتالیا، گردآوری نیمۀ دوم سدۀ هفتم، کتابت ثلث اول سدۀ هشتم.
21
ـ سفینۀ شمارۀ 243 کتابخانۀ مجلس سنای سابق، احتمالاَ کتابت قرن یازدهم هجری (نیمۀ اول سفینۀ ش 203 کتابخانۀ دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد).
22
ـ سهروردی، شهابالدین، حکمة الاشراق، نسخۀ خطی شمارۀ 649 کتابخانۀ اسماعیل صائب در استانبول، میکروفیلم شمارۀ 277 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، به خط شمسالدین سجاسی، مورخ 14 شعبان 617.
23
ـ ظهیرالدین فاریابی، دیوان، تصحیح و تحقیق و توضیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران، قطره، 1381ش.
24
ـ فرائد السلوک، به تصحیح و تحشیۀ نورانی وصال و غلامرضا افراسیابی، تهران، پاژنگ، 1368ش.
25
ـ مجموعۀ شمارۀ 21ب کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، گردآوری در 1009ق، کتابت قرن دوازدهم ق.
26
ـ مجموعۀ شمارۀ 40 کتابخانۀ مجلس سنای سابق، کتابت قرن یازدهم ق.
27
ـ مرادی، ارحام و نسیم عظیمیپور، 1392، «دقایق الشعر و مؤلف آن بر پایۀ تحریری تازهیاب از کتاب»، زبان و ادبیات فارسی (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی)، سال بیست و یکم، شمارۀ 75، پاییز، ص 97ـ 109.
28
ـ مسافربن ناصر الملطوی، انیس الخلوة و جلیس السلوة، نسخهبرگردان دستنویس شمارۀ 1670 کتابخانۀ ایاصوفیا (استانبول)، به کوشش محمد افشین وفایی و ارحام مرادی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1390.
29
ـ میرافضلی، سیدعلی، 1376، «بررسی نزهة المجالس (بخش اول)»، معارف، دورۀ چهاردهم، ش 1، فروردین ــ تیر، ش پیاپی 40، ص 90ـ147.
30
ـ نفیسی، سعید، 1363، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، 2 ج، تهران، فروغی.
31
ـ Blochet, Edgar. Catalogue des Manuscrits Persans de la Bibliothèque Nationale, Tome 2, Paris, 1905.
32
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی تصحیح «سفینۀ شاعران قدیم» (نسخۀ سنا 651)
سفینۀ شاعران قدیم نامی است که مصحح جنگ موجود در کتابخانة مجلس سنا به شمارة 651ـ سنا، بر این مجموعه شعر نهاده است. این جنگ که تاریخ کتابت آن محو شده است از روی سفینهای کهن ــ محتملاً قرن هفتم یا هشتم ــ کتابت شده است و در بردارندة ابیات بسیاری از شماری از شاعران پارسیگوی تا پایان قرن هفتم است. یکی از دلایل امتیاز این سفینه اشتمال آن بر اشعار شاعرانی ناشناخته است که جز در این منبع در جای دیگر تا کنون اشعاری از آنها باقی نمانده است. این سفینه را محمدرضا ضیاء، پژوهشگر فرهیخته، با دقت نظر و حوصلۀ بسیار تصحیح کرده و در مجموعۀ متون ایرانی در سال 1391 منتشر ساخته است. متأسفانه با وجود دقت مصحح در ضبط اشعار این جنگ باز هم خطاهایی راه یافته است که نگارنده در این مقاله، ضمن بررسی این خطاها، قرائت دیگری از آنها پیشنهاد داده است.
http://www.am-journal.ir/article_46417_85328167634fd942eba77e20b1c1ba68.pdf
2015-08-23
33
45
سفینۀ شاعران قدیم
سنا 651
تصحیف
تصحیح
شاعران قرن ششم
مجید
خسروی
majkhosravi@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ــ خاقانی شروانی، دیوان، به تصحیح ضیاءالدین سجادی، مشهد، زوار، 1338ش.
1
ــ دهخدا، علی اکبر و همکاران، 1377، لغتنامه، چاپ دوم از ویرایش جدید، تهران، دانشگاه تهران.
2
ــ رونی، ابوالفرج، دیوان، به تصحیح چایکین، تهران، مطبعۀ ارمغان، 1304ش.
3
ــ زاکانی، عبید، 1342، کلیات، تصحیح عباس اقبال، تهران، زوار.
4
ــ سنایی غزنوی، دیوان، به تصحیح تقی مدرس رضوی، تهران، ابن سینا، 1341ش.
5
ــ سنایی غزنوی، حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، 1359ش.
6
ــ غزنوی، سیدحسن، دیوان، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، اساطیر، 1362ش.
7
ــ قطران تبریزی، دیوان، تصحیح محمد نخجوانی، تهران، ققنوس، 1362ش.
8
- متون ایرانی، 1391، به کوشش جواد بشری، «سفینۀ شاعران قدیم»، به تصحیح محمدرضا ضیاء، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
9
- المختارات من الرسائل، به کوشش غلامرضا طاهر و ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1378ش.
10
ــ مسافربن ناصر الملطوی، 1390، انیسالخلوه و جلیسالسلوه [نسخه برگردان]، به کوشش محمد افشین وفایی و ارحام مرادی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
11
ــ منوچهری دامغانی، ابوالنّجم احمد ابن قوص، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، 1379ش.
12
ــ مولانا جلالالدین محمد بلخی، غزلیات شمس تبریز، ج 2، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن، 1387ش.
13
ــ نصرالله منشی، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران، امیرکبیر، 1380ش.
14
ــ نظامی گنجوی، مخزن الاسرار، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره، 1378ش.
15
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نسخهشناسی و سبکشناسی اشعار ترکی مولانا
یکی از مباحثِ بحثبرانگیز در دیوانِ کبیرِ مولوی، وجود اشعاری به زبان ترکی است. در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداختهاند و به جنبههای نسخهشناسی و سبکشناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است، بنابراین جای چنین پژوهشی دربارۀ ابیات ترکی خالی است. در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینۀ تحقیق، ترکیگویی و ترکیدانی مولوی، و شمهای تحت عنوانِ بسامد ابیات ترکی در دیوان، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکی در دیوان بررسی گردیده است. در زیر عنوان بررسی نسخهشناسی، اصحّ نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث، و در پایان، ویژگیهای سبکی آنها بررسی شده است.
http://www.am-journal.ir/article_46418_385d9bd865ffbf31f3137c7c01ff197e.pdf
2015-08-23
47
76
مولوی
دیوان کبیر
اشعار ترکی
نسخهشناسی
الهام
خلیلی جهرمی
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی دانشگاه شیراز
AUTHOR
شیرین
رزمجو بختیاری
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
محمدیوسف
نیری
3
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
AUTHOR
ـ استیس، والتر ترنس، 1388، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، سروش.
1
ـ امین، پروفسور سید حسن، 1382، ناموارۀ امین، تهران، دایرة المعارف ایران.
2
ـ بادکوبهای، مصطفی، اردیبهشت، 1391، «مولانا نه فقط ترک نیست که ترکی هم به کمال نمیداند»، مجلۀ حافظ، ش 93، ص 36ـ37.
3
ـ حسنزاده آملی، حسن، 1378، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4
ـ دهخدا، علیاکبر، 1373، لغتنامه، 15 جلد، تهران، دانشگاه تهران.
5
ـ ریاحی، محمدامین، 1350، نفوذ زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی، تهران، امیرکبیر.
6
ـ سبحانی، توفیق هـ، بهمن، 1381، «کیستیِ مولوی»، کیهان فرهنگی، ش 196، ص 50 ـ53.
7
ـ شمیسا، سیروس، ۱۳۸۵، نقد ادبی، تهران، میترا.
8
ـ شیمل، آنه ماری، 1389، شکوه شمس، با مقدمۀ جلالالدین آشتیانی، ترجمۀ حسن لاهوتی، تهران، علمی و فرهنگی.
9
ـ صدیق بهزادی، ماندانا، 1351، کتابنامه مولوی، تهران، مؤسسۀ تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی، مرکز خدمات کتابداری.
10
ـ عادل، محمدرضا، 1375، فرهنگ عبارتهای عربی در شعر فارسی، تا جامی، 2 جلد، تهران، امیرکبیر.
11
ـ فروزانفر، بدیعالزمان، 1390، رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلالالدین محمد مشهور به مولوی، تهران، زوار.
12
ـ گولپینارلی، عبدالباقی، 1366، مولویه بعد از مولانا، ترجمۀ دکتر توفیق هـ، سبحانی، تهران، کیهان.
13
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1363، کلیات شمس یا دیوان کبیر، 10 جلد، با تصحیحات و حواشی بدیعالزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
14
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1389، دیوان کبیر، کلیاتِ شمس تبریزی، نسخۀ قونیه، 2 جلد، توضیحات، فهرست و کشفالابیات و تصحیح توفیق هـ سبحانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1386، دیوان کبیر، کلیاتِ شمس تبریزی، نسخۀ عکسی قونیه، 2 جلد، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
16
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1387، غزلیات شمس تبریز، 2 جلد، مقدمه، گزینش و تفسیر، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
17
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1384، شرح جامع مثنوی معنوی، 7 جلد، شرح کریم زمانی، تهران، اطلاعات.
18
ـ مولوی، جلالالدین محمد، غزلیات شمس، فیلم 46، دانشگاه تهران، اصل نسخه، موزۀ قونیه.
19
ـ مولوی، جلالالدین محمد، غزلیات شمس، عکس 381، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، اصل نسخه، کتابخانۀ اسعد افندی.
20
- مینوی، مجتبی، 1381، «لزوم اهتمام در چاپ کردن کتاب مولانا به طریقِ تصحیح انتقادی»، آینۀ میراث، س پنجم، ش 1، ص 88ـ93.
21
ـ یالتقایا، شرفالدین، م، مرداد و شهریور 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیامپور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 21، ص 54ـ65.
22
ـ یالتقایا، شرفالدین، دی 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیامپور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 23، ص 13ـ20.
23
ـ یالتقایا، شرفالدین، اسفند 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیامپور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 24، ص 31ـ34.
24
ـ یالتقایا، شرفالدین، دی 1330، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیامپور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 25، ص 49ـ55.
25
ORIGINAL_ARTICLE
دیباچۀ مرقع شاه محمد مذهب
این مقاله با بررسی چند مرقع مهم اواخر سدۀ دهم دیباچهنویسی آنها، تاریخنامههای هنر مرقعسازی را مورد مطالعه قرار میدهد. یکی از این دیباچهها، دیباچۀ مرقع کتابخانۀ سپهسالار، شاه محمد مذهب است که متنی مشابه آن در چند مرقع دیگر وجود دارد. این مقاله میکوشد تا ریشههای تاریخی نگارش این متن را نشان دهد. بررسی تحولات مقدمهنویسی مرقعات با تکیه بر مقدمۀ مرقع شاه محمد مذهب که نسخهای دیگر از مقدمۀ میر محمد باقر پسر میر علی هروی است و نیز استفاده از اسناد دیگر این فرضیه را مطرح میکند که تکرار دیباچهها به اعتبار خط خوش و یا نثر متناسب و یا انتساب به یک هنرمند بزرگ در مرقعات دیگر بوده و باعث شده است نسخههای اساس آنها به علت اوراق شدن اغلب این مرقعات و یا دیباچهها و نیز نگارش دیباچههای جدید و مشابه شناخته نشوند.
http://www.am-journal.ir/article_46419_bbbb5a28bcf96724def38329204aa98e.pdf
2015-08-23
77
99
مرقع
دیباچه
شاه محمد مذهب
میرعلی هروی
مرقع گلشن
دورۀ صفوی
سعید
خودداری نایینی
khoddari@gmail.com
1
استادیار دانشگاه هنر تهران
AUTHOR
ـ آتابای، بدری، 1353، فهرست مرقعات کتابخانۀ سلطنتی، کاخ گلستان، تهران.
1
ـ آژند، یعقوب، 1385، نگارگری ایران، 2 جلد، سمت، تهران.
2
ـ آژند، یعقوب، 1386، صادقی بیگ افشار، تهران، امیرکبیر، کتابهای جیبی.
3
ـ آکیموشکین، او. ف و دیگران، 1375، فهرست نسخههای خطی مؤسسۀ خاورشناسی فرهنگستان علوم روسیه، مترجم عارف رمضان، قم، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، الهادی.
4
ـ بیانی، مهدی، 1363، آثار و احوال خوشنویسان، تهران، علمی.
5
ـ خودداری نایینی، سعید، 1390، فهرست مرقعات و آلبومهای عکس کتابخانۀ ملک، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
6
ـ خودداری نایینی، سعید، 1391، «دیباچۀ چند مرقع»، مجموعه مقالات اوراق عتیق، دفتر دوم، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ص 13ـ65.
7
ـ خودداری نایینی، سعید، 1392، پژوهشی در مرقعسازی سدۀ 12 و 13 هجری، رسالۀ دکتری مطالعات عالی هنر، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
8
ـ دانشپژوه، محمدتقی، 1360، مرقعسازی و جنگنویسی، «فرخنده پیام»، یادگارنامۀ استاد دکتر غلامحسین یوسفی، مشهد، ص 149.
9
ـ رعناحسینی، کرامت، 1385، «خطبۀ مرقع شمسالدین محمد میرک»، فرهنگ ایران زمین، ش 27، تهران، سخن.
10
ـ سکی، یوشیفوسا، 1381، «دیباچۀ قطبالدین محمد قصهخوان بر مرقع شاه طهماسب»، نامۀ بهارستان، ش 6، ص 309.
11
ـ سکی، یوشیفوسا، 1391، «گزارشی از شیوۀ ساخت و ترسیم جداول دوازده مرقع کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی»، نامۀ بهارستان.
12
ـ سهیلی خوانساری، احمد، 1347، مرقع گلشن، تحلیلی از یک سند تاریخی، ش 73، ص 16ـ17.
13
ـ شرفالدین علی یزدی، 1388، منشآت، تصحیح ایرج افشار و محمدرضا ابوئی مهریزی، تهران، ثریا.
14
ـ شکراللهی، احسانالله، 1382، «مکتب صفا، اخلاق خوشنویسی، مرقع همایون پادشاه یا پدر و فرزندی هنر پناه»، پیام بهارستان، ش 29، 26.
15
ـ قاضی احمد قمی، 1359، گلستان هنر، تصحیح احمد خوانساری، تهران، منوچهری.
16
ـ کریمزادۀ تبریزی، محمد علی، 1369، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، مؤلف، لندن.
17
ـ محیط طباطبایی، محمد، 1346، «تحلیلی از یک سند تاریخی، راجع به مرقع پادشاهی، گلشن و چمن»، هنر و مردم، ش 61ـ62، ص 40ـ47.
18
ـ ﻣﻬﺪیزﺍﺩﻩ، ﻣﺼﻄفی، و ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺯﺍقی، 1369، ﻣﻨﺘﺨبی ﺍﺯ ﻣﺮﻗﻌﺎﺕ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧۀ ﻣﺮﮐﺰی ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ رﺿﻮی، مشهد، ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ.
19
ـThackston,Weeler, M، 2001, Album Prefaces and Other Documents on the History of Calligraphers and Painters,brill.
20
ـ Roxburgh, David J., 2000, Prefacing the Image, The Writing Art History in SixteenthـCentury Iran,brill.
21
ـ Roxburgh, David J., 2005, Persian album, from dispersal to collection, Yale University Press.
22
ـ Wright, Elaine, 2008, Muraqqa', Imperial Mughal Albums from the Chester Beatty Library, Virginia.
23
ORIGINAL_ARTICLE
گونهای از بازی شطرنج در شاهنامۀ فردوسی و سنجش آن با انواع دیگر
با تأمل در متون کهن، به برخی اطلاعات و اصطلاحات تازهای دست مییابیم که ما را با ابعاد مختلف زندگی گذشتگان آشنا میسازد. شاهنامه به عنوان یکی از آبشخورهای اصلی فرهنگ باستان، منبعی بس ارزنده در این راستاست. شاعران، برای جلوگیری از تکرار و به تبع آن ممانعت از ملالت کلام و همچنین اظهار فضل، در وهلۀ اول از مسائل و مضامینی همسو با موضوع و اهداف خود بهره میبرند. فردوسی نیز برای ارتقاء کیفیت هنری اثر ماندگار خود از تأملبرانگیزترین بازی، یعنی شطرنج ــ که با حماسه تناسب زیاد دارد و صحنههای رزم را تداعی میکند ــ استفاده نموده است. نوشتۀ حاضر بر آن است که با بهرهگیری از شیوۀ استقرایی و بازخوانی دقیق داستان «گو و طلخند» از شاهنامه و تفحص در منابع اصلی علم ملاعب و سرگرمیها، به این پرسشها پاسخ دهد که آیا ساختار و نحوۀ این نوع بازی در شطرنج قدیم وجود داشته است یا نه؟ وجوه اختلاف و اشتراک آن چه بوده است؟ حاصل پژوهش نشان میدهد، فردوسی در این داستان گونۀ تازهای از این بازی را ارائه میدهد که مسبوق به سابقه نیست و با انواع مذکور در کتب مرجع تفاوتهای قابل توجهی دارد؛ حتی چهرۀ رخ در این بازی کاملاً متفاوت با انواع دیگر میباشد و چه بسا که شارحان شاهنامه نیز بدان نپرداختهاند.
http://www.am-journal.ir/article_46421_3b68688dd9720e299ad6c517465b2d7e.pdf
2015-08-23
101
120
شطرنج
فردوسی
شاهنامه
رخ
اسب
احمد
گلی
ah.goli@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
AUTHOR
مهدی
رمضانی
mehdi.ramazani85@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
LEAD_AUTHOR
ـ آملی، شمسالدین محمد، نفایس الفنون فی عرایسالعیون، 3 جلد، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1379ش.
1
ـ انوری، دیوان، محمدتقی مدرس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی، 1372ش.
2
ـ بلاغی. سید عبدالحجت، 1369، کتاب انساب خاندانهای مردم نایین «مدینه العرفاء» و کتاب شطرنج العرفاء، تهران، سپهر.
3
ـ بیات، سعیدرضا، 1370، «شطرنج در گسترۀ ادب پارسی»، نشریۀ ادبیات و زبانها، چیستا، ش 86، ص 22ـ40.
4
ـ ثروتیان، بهروز، 1352، فرهنگ اصطلاحات و تعریفات نفایس الفنون، تبریز، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
5
ـ جی، جاماسپ، متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران، ناشر کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، 1371ش.
6
ـ حافظ، شمسالدین محمد، دیوان، به تصحیح رشید جداری عیوضی، تهران، امیرکبیر، 1385ش.
7
ـ خاقانی شروانی، دیوان، به تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران، زوار، 1378ش.
8
ـ خالقی مطلق، جلال، 1389، یادداشتهای شاهنامه، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
9
ـ خلف تبریزی، محمدحسین، 1362، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران، امیرکبیر.
10
ـ دهخدا، علیاکبر، 1373، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران.
11
ـ دهلوی، امیرخسرو، دیوان، سعید نفیسی (با همت و کوشش م، درویش)، تهران، جاویدان، 1361ش.
12
ـ ذاکری، مصطفی، 1381، «ریشهشناسی اصطلاحات شطرنج»، نامۀ انجمن، شمارۀ یک تا چهار (زمستان و بهار)، ص 22ـ37.
13
ـ رامپوری، غیاثالدین محمد، 1363، غیاثاللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران، سپهر.
14
ـ راوندی، راحةالصدور و آیةالسرور، به تصحیح محمد اقبال و تصحیحات لازم مجتبی مینوی، تهران، امیرکبیر، 1364ش.
15
ـ صفیپور، نصرت، 1386، «شطرنج به روایت شاهنامۀ فردوسی»، مجلۀ رودکی، ش 15، ص 185ـ195.
16
ـ فردوسی، ابوالقاسم حسن، شاهنامه، به کوشش جلال خالقیمطلق و ابوالفضل خطیبی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1386ش.
17
ـ فرهوشی، بهرام، 1358، فرهنگ زبان پهلوی، تهران، دانشگاه تهران.
18
- کارنامۀ اردشیر بابکان، ترجمۀ بهرام فرهوشی، تهران، دانشگاه تهران، 1378ش.
19
ـ کزازی، میرجلالالدین، 1386، نامۀ باستان، ج هشتم، تهران، سمت.
20
ـ مجیرالدین بیلقانی، دیوان، به تصحیح محمد آبادی، تبریز، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران، 1358ش.
21
ـ معلوف، لویس، 1365، المنجد، تهران، اسماعیلیان.
22
ـ مولوی، جلالالدین محمد، کلیات دیوان شمس، جلد اول و دوم، مطابق نسخۀ تصحیح شدۀ بدیعالزمان فروزانفر، تهران، بهزاد، 1387ش.
23
ـ مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، 3 جلدی، بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ رینولد نیکلسون، تهران، ققنوس، 1378ش.
24
ـ نجاتی، محمدعلی، 1339، زندگانی شگفتآور تیمور، ترجمۀ کتاب عجایبالمقدور فی اخبار تیمور، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
25
ـ نقدی وند، عزیز، 1382، شطرنج از دیدگاه تاریخ و ادبیات، تهران، کلیدر.
26
ـ همایی، جلالالدین، 1339، «عری = عرا»، یغما، ش 15 (بهمن ماه)، ص 30ـ37.
27
ORIGINAL_ARTICLE
صدرالأفاضل خوارزمی و جایگاه ادبی و تاریخی کتاب الیُمنِی فی شرح الیَمینِی
صدرالأفاضل قاسمبن حسین خوارزمی یکی از دانشمندان و ادیبان بزرگ ایرانی و صاحب کتاب الیُمنی فی شرح الیَمینی است که در سال 617ق در یورش مغولان به خوارزم کشته شد. تا آنجا که می دانیم، تنها کسی که شرحی از احوال و آثار او به دست داده، یاقوت در کتاب معجم الأدباست. کتاب الیمینیِ عتبی غیر از اشتمال بر تاریخِ دورهای بسیار مهم از دولت غزنوی، از جمله کتابها و مآخذ ادبی مهم سدۀ پنجم است و تا چند قرن پس از آن، ادیبان به شرح و توضیح آن همت می گماشتند. یکی از نخستین کسانی که به شیوهای خاص شرحی بر الیمینی نگاشت، صدرالأفاضل خوارزمی بود. این دانشمند، الفاظ و اصطلاحات کتاب الیمینی را با نثری ساده و روان و به ترتیب لغتنامۀ صِحاح جوهری شرح نموده و به تصحیفات و تحریفات این کتاب نیز اشاره کرده است. این مقاله، مشتمل است بر شرحی از زندگی و آثار عالم و ادیب قرن هفتم صدرالأفاضل خوارزمی و بیان ویژگیها و جایگاه ادبی و تاریخی کتاب الیُمنی، که از جمله آثار کمتر شناختۀ وی در حوزۀ ادب، تاریخ و جغرافیای ایران و برخی نقاط جهان اسلام است.
http://www.am-journal.ir/article_46422_11162fa12f9e80b9ebacfce5ce1fa5ba.pdf
2015-08-23
121
139
صدرالأفاضل
خوارزمی
الیُمنی
شرح الیمینی
خوارزم
عاطفه
زندی
atefeh74@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
AUTHOR
ـ ابن اثیر، علی، الکامل، بیروت، دارالکتاب العربی، 1417ق.
1
ـ ابن شعار، مبارک، عقود الجمان، قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان، نسخۀ عکسی کتابخانۀ سلیمانیۀ استانبول، 1410ق.
2
ـ ابن فوطی، عبدالرزاق، مجمع الآداب فی معجم الألقاب، مطبوعات مدیریة إحیاء التراث القدیم، 1417ق.
3
ـ ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، دمشق، دار القلم، 1413ق.
4
ـ ابن مستوفی، تاریخ اربل، عراق، دار الرشید للنشر، 1980م.
5
ـ ابن معصوم، انوار الربیع، مطبعة النعمان، 1388ق.
6
ـ اسفندری، فخرالدین، المقتبس، تصحیح و تحقیق مطیع اللهبن عواض السلمی، دانشگاه أم القری، 1424ق.
7
ـ اصطخری، ابراهیم، المسالک و الممالک، بیروت، دارصادر، 2004م.
8
ـ اولیایی، مصطفی، 1382، مقدمه بر بدائع الملح، تهران، میراث مکتوب.
9
ـ بارتولد، و. و، 1352، ترکستان نامه، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
10
ـ بروکلمان، کارل، 1977، تاریخ الأدب العربی، ترجمۀ سید یعقوب بکر و رمضان عبدالتواب،
11
ـ بیهقی، علی، تاریخ بیهق، دمشق، دار اقرأ، 1425ق.
12
ـ تکمیل همایون، ناصر، 1383، خوارزم، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
13
ـ حاجی خلیفه، کشف الظنون، بغداد، مکتبة المثنى، 1941م.
14
ـ حسین طه، هند، 1976، الأدب العربی فی اقلیم خوارزم، بغداد، منشورات وزارة الاعلام.
15
ـ خالقی مطلق، جلال، 1388، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
16
ـ خسروبیگی، هوشنگ، 1388، سازمان اداری خوارزمشاهیان، تهران.
17
ـ خوارزمی، قاسم، بدائع الملح، تحقیق مصطفی اولیایی، تهران، میراث مکتوب، 1382ش.
18
ـ خوارزمی، قاسم، التخمیر، تحقیق عبدالرحمان العثیمین، دارالغرب الإسلامی، 1990م.
19
ـ خوارزمی، قاسم، الیُمنی، نسخۀ کتابخانۀ «حمیدیه» به شمارۀ (1004)، ترکیه.
20
ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1385ش.
21
ـ ذهبی، محمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، دارالغرب اسلامی، 2003م.
22
ـ ستوده، منوچهر، 1388، آثار تاریخی ورارود و خوارزم، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
23
ـ سمعانی، عبدالکریم، الأنساب، مجلس دایرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد، 1382ق.
24
ـ سمعانی، عبدالکریم، التحبیر فی المعجم الکبیر، بغداد، رئاسة دیوان الأوقاف، 1395ق.
25
ـ سیدی، مهدی، 1388، جغرافیای تاریخی خوارزم، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
26
ـ سیوطی، عبدالرحمن، بغیة الوعاة، لبنان، مکتبة عصریة.
27
ـ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، بیروت، دار إحیاء التراث، 1420ق.
28
ـ عتبی، محمد، الیمینی، تحقیق یوسف الهادی، تهران، میراث مکتوب، 1387ش.
29
ـ العثیمین، عبدالرحمان، 1990، مقدمه بر التخمیر، دارالغرب الإسلامی.
30
ـ قرشی، عبدالقادر، الجواهر المضیئة فی طبقات الحنفیة، کراچی، میرمحمد کتب خانه.
31
ـ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
32
ـ مقدسی، محمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، بیروت، دار صادر.
33
ـ مقری، احمد، نفح الطیب، بیروت، دار صادر، 1968م.
34
ـ مینوی، مجتبی، 1365، سیرت جلالالدین مینکبرنی، تهران، علمی و فرهنگی.
35
ـ نجاتی نیسابوری، محمود، بساتین الفضلاء و ریاحین العقلاء، نسخۀ خطی به شمارۀ 434288، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
36
ـ یاقوت، معجم الأدباء، بیروت، دار الغرب الإسلامی، 1414ق.
37
ـ یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1995م.
38
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی بر احادیث و قصص مثنوی (تأثیر فرهنگ و ادب ایران قبل از اسلام در مثنوی)
از آفتهای بزرگ در شرح و تحلیل متون ادب فارسی، بهویژه مثنوی،جلاللدین بلخی، استناد بسیار به امثال و اشعار عربی و بیتوجهی به فرهنگ و ادب باستانی ایرانیان است. کافی است نگاهی به فهرست اشعار و امثال عربی مربوط به شرحهای مثنوی بیندازیم تا حضور سنگین آنها را دریابیم. در این میان چیزی که مورد غفلت قرار گرفته، اندیشه و فرهنگ ایران باستان است که بدبختانه جایگاه مناسبی در شرح متون ادب فارسی ندارد. با آنکه بخش عمدۀ آثار پهلوی و ایرانی از دست رفته ولی در متون ادب عربی، دربارۀ ایرانیان و فرهنگ باستانی این مرز و بوم آنقدر مطلب به شکل پراکنده ولی متنوع و غنی وجود دارد که میتواند جای خالی متون پهلوی از میان رفته را پر کند و میتوان ادعا کرد که مهمترین منبع فرهنگ ایران باستان منابع عربی است. در این مقاله نشان میدهیم که نه تنها سرچشمۀ بسیاری از مضامین حکمی مثنوی عربی نیست بلکه بسیاری از این مضامین ایرانی است و این ادب عربی است که وامدار زبان و ادب ایران باستان است و لازم است ادیبان و صاحبنظران ما به این رویکرد توجه لازم مبذول نمایند. سبب انجام این پژوهش، تأثیر فراوان دو کتاب احادیث مثنوی و مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی در پژوهشهای مربوط به مثنوی است.
http://www.am-journal.ir/article_46423_348157d46c9eac59134d5984941853c7.pdf
2015-08-23
141
166
حکمت
مثنوی
مولوی
فرهنگ ایران باستان
فرهنگ عربی
وحید
سبزیانپور
wsabzianpoor@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه رازی کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
صدیقه
رضایی
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد دانشگاه رازی کرمانشاه
AUTHOR
سمیره
خسروی
3
دانشآموخته کارشناسی ارشد دانشگاه رازی کرمانشاه
AUTHOR
ــ الآبی، ابوسعد منصوربن الحسین، 1987، نثر الدّر، ج 5، تحقیق محمد ابراهیم عبدالرحمن، علی محمد البجاوی، الهیئة المصریة العامة الکتاب.
1
ــ الآبی، ابوسعد منصوربن الحسین، 2004، نثر الدّر، ج 7، تحقیق خالد عبدالغنی محفوظ، بیروت، دار الکتب العلمیة.
2
ــ آذربادِ مهرسپندان، 1379، رهام اشه، شهین سراج، تهران، مؤسسه انتشاراتی-فرهنگی فروهر.
3
ــ الأبشیهی، شهابالدین محمدبن أحمدبن منصور ابوالفتح، 1986، المستطرف فی کلّ فن مستظرف، ج 1، تحقیق محمد قمیحة، بیروت، دارالکتب العلمیة.
4
ــ ابنجوزی، جمالالدین أبوالفرج عبدالرحمن، 1412، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، ج 2، المحقق محمد عبدالقادر عطا، مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة.
5
ــ ابنالطقطقی، 1997، الفخری فی الآداب السّلطانیة والدّول الإسلامیة، المحقق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی.
6
ــ ابنطیفور، 1908، الجزء السادس من کتاب بغداد، نسخۀ عکسی، به همت هنس کلر، سویس.
7
ــ ابنعبد ربّه الأندلسى، شهابالدین، 1999، العقد الفرید، ج 2، تقدیم الاستاذ خلیل شرفالدین، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
8
ــ ابنقتیبة الدینوری، ابومحمد عبداللهبن مسلم، 1996، عیون الأخبار، ج 4 و 1، قاهرة، مکتبة دارالکتب المصریة.
9
ــ ابنمسکویه، ابوعلی أحمدبن محمد، بیتا، الحکمة الخالدة، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، دار الأندلس.
10
ــ ابنمقفع، عبدالله، 1407، الأدب الصغیر و الأدب الکبیر، دار بیروت، للطباعة والنّشر.
11
ــ استعلامی، محمد، 1384، مقدمه، تصحیح و تعلیقات مثنوی معنوی، ج 6 و 4 و 1، تهران، مهارت.
12
ــ الأماسی، محمدبن قاسمبن یعقوببن الخطیب، 1423، روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار، حلب، دار القلم العربی.
13
ــ البیهقی، إبراهیمبن محمد، 2011، المحاسن والمساوئ، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج 2ـ1، بیروت، المکتبة العصریة.
14
ــ التوحیدی، ابوحیان، 1988، البصائر والذّخائر، ج 7 و 4، تحقیق وداد القاضی، بیروت، دارصادر.
15
ــ الثعالبی، ابومنصور عبدالملک، 1897، الإعجاز والإیجاز، شرحه اسکندر آصاف، مصر، العلمیة العمومیة.
16
ــ الثّعالبی، ابومنصور عبدالملک، 1981، التمثیل والمحاضرة، المحقق عبد الفتاح محمد الحلو، بیروت، دارالکتب العربیة.
17
ــ الثّعالبی، ابومنصور عبدالملک، 1983، یتیمة الدّهر فی محاسن أهل العصر، ج 4 و 1، شرح وتحقیق مفید محمد قمیحة، بیروت، دارالکتب العلمیة.
18
ــ جاحظ، عمروبن بحر، 1996، الحیوان، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دارالجیل.
19
ــ جاحظ، عمروبن بحر، 1344، ثلاث رسائل، نشر یوشع فنکل، القاهرة، المطبعة السلفیة.
20
ــ جاحظ، عمروبن بحر، بیتا، الآمل والمأمول، تحقیق رمضان ششن، بیروت، دارالکتاب الجدید.
21
ــ الحصری، ابوإسحاق إبراهیمبن علی، 2001، زهرالآداب وثمرالألباب، ج 3، قدّم له وضبطه وشرحه و وضع فهارسه صلاحالدین الهواری، بیروت، المکتبة العصریة.
22
ــ حلبی، علی اصغر، 1385، شرح مثنوی، ج 1ـ3، تهران، زوار.
23
ــ خزائلی، محمد، 1363، شرح بوستان سعدی، تهران، جاویدان.
24
ــ دامادى، سید محمد، 1379، مضامین مشترک در ادب فارسى و عربى، تهران، دانشگاه تهران.
25
ــ دولتشاه سمرقندى، 1338، تذکرة الشعراء، به همت محمد رمضانی، تهران، چاپخانه خاور.
26
ــ دهخدا، علیاکبر، 1388، امثال و حکم، 4 و 1، تهران، امیرکبیر.
27
ــ الرّاغب الإصفهانی، ابوالقاسم الحسینبن محمد، 1420، محاضرات الأدباء ومحاورات الشعراء والبلغاء، ج 1، بیروت، شرکة دار الأرقمبن أبیالأرقم.
28
ــ زرینکوب، عبدالحسین، مهرداد نیکنام، 1381، «بدیعالزمان فروزانفر»، زیبا شناخت، شمارۀ 7، ص 357ـ360.
29
ــ زمانی، کریم، 1387، شرح جامع مثنوی، ج 1، تهران، اطلاعات.
30
ــ الزمخشری، ابوالقاسم محمودبن عمر، 1992، ربیعالأبرار ونصوص الأخبار، ج 5 و 3، تحقیق عبدالأمیر مهنا، بیروت، مؤسسة العلمی للمطبوعات.
31
ــ سبزیانپور، وحید، صدیقه رضایی و سمیره خسروی، 1392، امثال و اشعار عربی در مثنوی معنوی، تهران، یار دانش.
32
ــ سبزیانپور، وحید، 1389، «نقبی به روشنایی در جستوجوی امثال ایرانی در نظم عربی»، مجلۀ علمی و پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید با هنر کرمان، دورۀ جدید، س اول، ش 2.
33
ــ سبزیانپور، وحید، 1390، «نگاهی به پندهای مکتوب بر لوازم زندگی ایرانیان باستان و اثر آن بر ادب فارسی و عربی»، مجلۀ بوستان ادب دانشگاه شیراز، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی سابق)، ش سوم، ص 147ـ178.
34
ــ الطّرطوشی، محمدبن الولید، 1872، سراج الملوک، تحقیق جعفر البیاتی، ریاض، الریس للکتب والنشر.
35
ــ العاملی الهمذانی، بهاءالدین محمدبن حسینبن عبدالصمد الحارثی، 1998، الکشکول، ج 2ـ1، المحقق محمد عبدالکریم النمری، بیروت، دارالکتب العلمیة.
36
ــ العسکری، ابوهلال، 1988، جمهرة الأمثال، ج 1، حققه وعلق حواشیه ووضَعَ فَهَارِسَهُ محمد ابوالفضل إبراهیم، عبدالمجید قطامش، بیروت، دارالفکر.
37
ــ عنصرالمعالی، کیکاووسبن اسکندر، 1366، قابوسنامه، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران، علمی و فرهنگی.
38
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1385، احادیث و قصص مثنوی، تلفیقی از دو کتاب «احادیث مثنوی» و «مآخذ قصص مثنوی»، ترجمۀ کامل و تنظیم مجدد، حسین داودی، تهران، امیرکبیر.
39
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1386، شرح مثنوی شریف، مشتمل بر سه جزء دفتر اول، ج 2ـ1، تهران، علمی و فرهنگی.
40
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1387، سخن و سخنوران، تهران، زوار.
41
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1961، «فریدالدین عطار شاعر الحکمة والإنسانیة»، الدراسة الأدبیة، السنة الثالثة، العدد 3.
42
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1342، «بغداد از نظر شعراء ایران»، ادبیات و زبانها، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 39، ص 295ـ302.
43
ــ فروزانفر، بدیعالزمان، 1386، فیه ما فیه، تهران، نگاه.
44
ــ القرطبی، ابوعمر یوسفبن عبداللهبن عبدالبر، بیتا، بهجة المجالس وأنس المجالس وشحذ الذاهن والهاجس، ج 1، المجلد الأول و الثّانی من القسم الأول، تحقیق محمد مرسی الخولی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
45
ــ الماوردی، علیبن محمد، 1985، أدب الدنیا والدین، شرح وتعلیق محمد کریم راجح، بیروت، دار إقرا.
46
ــ محقق، مهدی، 1340، «در جستوجوی مضامین و تعبیرات ناصر خسرو در احادیث و امثال و اشعار عرب»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، ش 1، س نهم، ص 33ـ93.
47
ــ محقق، مهدی، 1363، تحلیل اشعار ناصر خسرو، تهران، دانشگاه تهران.
48
ــ محقق، مهدی، 1366، «میزان تأثیر سعدى از متنبى»، ذکر جمیل سعدى، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشتصدمین سالگرد تولد سعدی، وزارت ارشاد اسلامى، ج 3، ص 177 تا 184.
49
ــ محقق، مهدی، 1369، شرح سی قصیده از حکیم ناصر خسرو قبادیانی، تهران، توس.
50
ــ محقق، مهدی، 1388، شرح بزرگ دیوان ناصر خسرو، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
51
ــ مولوی، جلالالدین محمد، 1379، مثنوی معنوی، به سعی و مطابق نسخۀ رینولدالین نیکلسون، تهران، نگاه.
52
ــ ناصر خسرو قبادیانی، 1388، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران.
53
ــ النیسابوری، أبو القاسم الحسنبن محمدبن حبیب، 1405، عقلاء المجانین، تحقیق خادم السنة المطهرة أبوهاجر محمد السعیدبن بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
54
ــ یاقوت، الحموى، 1411، معجم الأدباء، بیروت، دار الکتب الاسلامیة.
55
ــ یوسفی، غلامحسین، 1368، تصحیح و توضیح بوستان سعدی، تهران، خوارزمی.
56
ــ یوسفی، غلامحسین، 1381، تصحیح و توضیح گلستان سعدی، تهران، خوارزمی.
57
ــ الیوسی، حسن، 1402، المحاضرات فی اللّغة والأدب، تحقیق وشرح محمد حجی وأحمد شرقاوی، بیروت، دار الغرب الاسلامی.
58
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی تصحیح کتاب «احوال و اخبار برمکیان»
با توجه به اینکه علم تصحیح متن در پنجاه شصت سال اخیر پیشرفتهای بسیاری داشته، و ابزار و شیوههای جدید در اختیار مصححان قرار گرفته است، انتظار میرود متنهایی که اخیراً تصحیح و به جامعه علمی عرضه شدهاند صحیح و یا حداقل کمغلط باشند، با وجود این کم نیستند آثاری که با اغلاط فراوان منتشر میشوند. احوال و اخبار برمکیان که در سال 1390 توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر شده، متأسفانه اغلاط فراوانی دارد و گاه این خطاها سبب ابهام متن گشتهاند. این کتاب شامل دو رساله است که محتملاً در قرن ششم، توسط مترجم یا مترجمانی ناشناس، از روایات گوناگون زندگی خاندان آلبرمک که به زبان عربی موجود بوده ترجمه شده است. در نوشتار حاضر به بعضی از این خطاها ضمن ارائة صورت صحیح، پرداخته شده است.
http://www.am-journal.ir/article_46424_b1b5046e4d14a97a483d5de4c8de8c8d.pdf
2015-08-23
167
183
احوال و اخبار برمکیان
برامکه
تصحیف
تصحیح متن
متون تاریخی
سارا
سعیدی
sarah.saeidi65@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ـ ابنخلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون/ترجمۀ مقدمه، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، ج 2، تهران، علمی و فرهنگی، 1375ش.
1
ـ ابنمنور میهنی، محمد، اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، 1386ش.
2
ـ ابوالرجاء قمی، نجمالدین، تاریخ الوزراء، به تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ش.
3
ـ ابوالفرج الإصفهانی، علىبن الحسین، 1994م/ 1415ق، الأغانی، ج14، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
4
ـ ابوبکر عتیق نیشابوری (مشهور به سورآبادی)، تفسیر سورآبادی، ج 4، به تصحیح علیاکبر سعیدی سیرجانی، تهران، فرهنگ نشر نو، 1381ش.
5
- احوال و اخبار برمکیان (از دو مؤلف ناشناخته)، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، 1390ش.
6
ـ افضلالدین ابوحامد احمدبن حامد کرمانی، 1311، عقدالعلی للموقف الاعلی، به تصحیح علی محمد عامری نائینی، تهران، روزبهان.
7
ـ بیلقانی، مجیرالدین، دیوان مجیرالدین بیلقانی، به تصحیح محمد آبادی، تبریز، مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران، 1358ش.
8
ـ تاریخ برامکه، 1313، (از نویسندهای ناشناس)، به تصحیح عبدالعظیم خان گرکانی، تهران، مجلس.
9
ـ جوینی، علاالدین عطاملک بهاءالدین محمدبن محمد، تاریخ جهانگشای جوینی ج 1، به تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، تهران، دنیای کتاب، 1378ش.
10
ـ حیدری آقایی، محمود، 1383، «تاریخ قبیلۀ ثقیف 1»، تاریخ در آیینۀ پژوهش، ش 3، ص 47ــ 80.
11
ـ دهخدا، علیاکبر، 1377، لغتنامه، چاپ دوم از دورۀ جدید، تهران، دانشگاه تهران.
12
ـ زمخشری، جارالله، مقدمهالادب، به کوشش ای، جی، وتزشتاین، تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل، 1386ش.
13
ـ زوزنی، قاضی ابوعبدالله حسین، کتاب المصادر، به اهتمام تقی بینش، تهران، البرز، 1374ش.
14
ـ سروری، محمد قاسم بن حاجی محمد، مجمعالفرس، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، جلد 3، تهران، شرکت چاپ و انتشارات علمی، 1340ش.
15
ـ سنایی غزنوی، حدیقة الحقیقة، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، 1383ش.
16
ـ طبری، محمد جریر، ترجمۀ تفسیر طبری، به تصحیح حبیب یغمایی، ج 7، تهران، توس، 1356ش.
17
ـ طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1375ش.
18
ـ ظهیری سمرقندی، سندبادنامه، به تصحیح محمدباقر کمالالدینی، تهران، میراث مکتوب، 1381ش.
19
ـ عبید زاکانی، 1342، دیوان عبید زاکانی، به تصحیح پرویز اتابکی، تهران، زوار.
20
ـ قاضی خان بدر محمد، دستور الاخوان، به تصحیح سعید نجفی اسداللهی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1349ش.
21
ـ کرمینی، علیبن محمد، تکملهالاصناف، به کوشش علی رواقی و سیده زلیخا عظیمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385ش.
22
ـ ملطیوی، محمدبن غازی، برید السعاده، به تصحیح محمد شیروانی، تهران، دانشگاه تهران، 1351ش.
23
ـ ملطیوی، محمدبن غازی، روضة العقول، به تصحیح محمد روشن و ابوالقاسم جلیلپور، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1383ش.
24
ـ منوچهری دامغانی، دیوان منوچهری دامغانی، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، 1356ش.
25
ـ نصرالله منشی، ابوالمعالی، کلیله و دمنه، به تصحیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران، امیرکبیر، 1384ش.
26
ـ واقدی، محمدبن عمر، المغازی، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1369ش.
27
ـ یاحقی، محمدجعفر، 1372، فرهنگنامۀ قرآنی، ج 2، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
28
ORIGINAL_ARTICLE
رقم نقاش و مُذهِّب بر جلدهای روغنی (لاکی) کتابخانه و موزۀ ملی ملک
کتابخانه و موزۀ ملی ملک دارای مجموعه ارزشمندی از نسخ خطی و به تبع آن انواع جلد و بهویژه جلدهای روغنی نفیس است. این مقاله، علاوه بر معرفی جلدهای روغنی (لاکی) دارای رقم نقاش و مذهب در مجموعه ملک، به شناسایی هنرمندان و آثار ایشان با توجه به اطلاعات موجود دربارۀ رقم، تاریخ و نیز ویژگیهای هنری آن آثار پرداخته است. از 6675 مجلد نسخۀ خطی مجموعه ملک، 212 نسخه دارای جلد روغنی است که تنها سیزده مورد، رقم ده هنرمند نقاش یا مذهب و شاید جلدساز را بر خود دارند. برای یافتن پاسخ پرسشهای مطرح شده از شیوۀ کتابخانهای ـ میدانی بهره بردهایم و بررسی نگارندگان محدود است به جلدهایی با زیرساخت مقوای فشرده (پاپیه ماشه) که نوع تکامل یافتۀ جلد روغنی است.
http://www.am-journal.ir/article_46425_062fb365a5c236fcebed207c33541a94.pdf
2015-08-23
185
230
نسخ خطی
جلدهای روغنی
جلدهای لاکی
جلدهای رقمدار
رقم نقاش
رقم مذهب
کتابخانه و موزۀ ملی ملک
ریحانه
سلیمی
salimireihaneh@yahoo.com
1
کارشناس ارشد ایرانشناسی گرایش اصول نسخهشناسی و مرمت نسخههای خطی و نسخهآرایی دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
فریبا
افکاری
2
رئیس کتابخانه دانشکده مطالعات جهان
AUTHOR
- احسانی، محمدتقی، 1368، جلدها و قلمدانهای ایرانی، تهران، امیرکبیر.
1
- ادیب برومند، عبدالعلی، 1357، «جلدهای روغنی»، گردآوری ایرج افشار، صحافی سنتی مجموعۀ پانزده گفتار و کتابشناسی، تهران، کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، ص 36ـ40.
2
- افشار، ایرج، و دیگران، 1354، فهرست کتابهای خطی کتابخانۀ ملی ملک وابسته به آستان قدس رضوی، جلد دوم (کتابهای فارسی از آداب جنگ تا ذخیرۀ خورازمشاهی)، تهران، کتابخانۀ ملی ملک.
3
- افشار، ایرج، و دیگران، 1361، فهرست کتابهای خطی کتابخانۀ ملی ملک وابسته به آستان قدس رضوی، چاپ دوم، جلد اول، تهران، کتابخانۀ ملی ملک.
4
- افشار، ایرج، و دیگران، 1361، فهرست کتابهای خطی کتابخانۀ ملی ملک وابسته به آستان قدس رضوی، جلد سوم (کتابهای فارسی)، تهران، کتابخانۀ ملی ملک.
5
- افشار، ایرج، 1380، «کتابهسازی بر جلد نسخه خطی»، نامۀ بهارستان، تابستان 1380، ص 21ـ 44.
6
- افکاری، فریبا، 1383، «نمایشگاه جلدهای رقم دار نسخ خطی (ماوراءالنهری) و مجموعه صحافیهای هنری فردریش لانکامرر»، کتاب ماه کلیات،1383، ش 81ـ82، ص 164ـ167.
7
- آژند، یعقوب، 1385، مکتب نگارگری اصفهان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و نشر، انتشارات فرهنگستان هنر.
8
- بیانی، مهدی، 1353، کتابشناسی کتابهای خطی، به کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انجمن آثار ملی.
9
- بیانی، سوسن، 1374، «تاریخچۀ لاکسازی، اهمیت کاربرد لاک و جلای روغنی در هنرهای ایران»، موزهها، ش 15، ص 2ـ21.
10
- پوروش، بیتا، 1389، «جلد و جلدسازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 18، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ص 350ـ356 .
11
- حسینی، سیدحبیب، بهنود، هادی، براتعلی، غلامحسین، 1387، دایرةالمعارف عمومی رشتههای صنایع دستی ایران (1)، تهران، ناشر مؤلف.
12
- حقیقت، عبدالرفیع، 1383، فرهنگ هنرمندان ایرانی از آغاز تا امروز، تهران، کومش.
13
- حکیم، سیدمحمدحسین، 1393، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ ملی ملک (موقوفۀ آستان قدس رضوی)، ج 14، قم، کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام و ایران (مورخ).
14
- رستمی، مصطفی، 1388، «گونهشناسی تجلید در حوزۀ تمدن ایران اسلامی (از قرن ششم ق تا پایان قاجاریه)»، پایاننامۀ دکترای پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد.
15
- رهنورد، زهرا، 1388، نگارگری، چاپ دوم، تهران، سمت.
16
- سرمدی، عباس، 1379، دانشنامۀ هنرمندان ایران و جهان اسلام، تهران، هیرمند.
17
- سلیمی، ریحانه، 1390، «بررسی جلدهای روغنی (لاکی) کتابخانه و موزۀ ملی ملک و آسیبشناسی آنها»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد ایرانشناسی ـ گرایش نسخهشناسی، دانشگاه شهید بهشتی.
18
- سلیمی، ریحانه، 1393، «فهرست توصیفی جلدهای روغنی کتابخانه و موزۀ ملی ملک»، مجلۀ بینالمللی نامۀ بهارستان، دورۀ جدید ش 3، صفحات 112ـ153.
19
- سمسار، محمدحسن، 1379، کاخ گلستان گنجینۀ کتب و نفایس خطی، تهران، زرین و سیمین.
20
- عتیقی، مهدی، 1378، «نیم نگاهی به تاریخ جلدسازی قرآن در ایران اسلامی»، کتاب ماه هنر، ش 21، ص 12ـ15.
21
- غضبانپور، جاسم، آغداشلو، آیدین، 1376، آقا لطفعلی صورتگر شیرازی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، معاونت معرفی و آموزش.
22
- فریه، ر.دبلیو، 1374، دربارۀ هنرهای ایران، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز.
23
- کریمزاده تبریزی، محمدعلی، 1370، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، 3 جلد، لندن، بینا.
24
- کریمزاده تبریزی، محمدعلی، 1379، قلمدان و سایر صنایع روغنی ایران، لندن، بینا.
25
- مایل هروی، نجیب، 1372، کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
26
- مایل هروی، نجیب، 1379، تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههای خطی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
27
- المجلسی، محمدباقر (1403/ 1983م)، بحارالأنوار، ج 90، چاپ الثانیه المصححه، تحقیق السید إبراهیم المیانجی، محمد الباقر البهبودی، لبنان-بیروت، مؤسسه الوفاء، (برگرفته از: نرم افزار مکتبه اهل البیت ویرایش 1).
28
- مؤسسۀ کتابخانه و موزۀ ملی ملک، بیتا، [کاتالوگ معرفی کتابخانه و موزۀ ملی ملک]، تهران.
29
- http://www.malekmuseum.org/fa/about/ (شنبه 1390/9/5)
30
- http://www.manuscripts.ir/fa/center-news/1304 (دوشنبه 1393/4/23)
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد انتساب رباعیات مشترک خیام و مجدهمگر با استناد به نسخۀ 697 ق موزۀ بریتانیا
بسیاری از رباعیات منسوب به خیام در جایجای متون نظم فارسی به نام شاعران دیگر نیز ضبط شده ﺍست و این موضوع سبب شده که پژوهشگران با تردید در انتساب این رباعیات به شاعری خاص، در مورد خیام و رباعیات وی نیز دستخوش خطا شوند. بیش از یک سده است که پژوهشگران ایرانی و خارجی دربارۀ صحت انتساب این قبیل رباعیات تحقیق کردهﺍند اما ضرورت پژوهشهای بیشتر در این زمینه همچنان به قوت خود باقی است. این مقاله با مطالعۀ رباعیات مشترک میان خیام و مجد همگر در صدد بررسی و نقد صحت انتساب این رباعیات به دو شاعر مورد بحث است. در این پژوهش پس از ذکر هر یک از رباعیها، محل و تاریخ انتساب آنها را به هر یک از دو شاعر تعیین کرده، سپس با ذکر نسخهبدلهای مهم، به سبکشناسی زبانی و سابقۀ تاریخی رباعیات پرداختهﺍیم. مضمون رباعیهای مورد مطالعه را با مضامین رباعیات اصیل خیام سنجیده و در نهایت نظر تحلیلی خود را در مورد انتساب این رباعیها به هر یک از دو شاعر و یا شاعر دیگر بیان کردهﺍیم.
http://www.am-journal.ir/article_46427_21059019d0f2dda403638b7acc7282ab.pdf
2015-08-23
231
263
رباعیات
خیام
مجد همگر
نسخهپژوهی
سبکشناسی
طه
صادری
saderi@tabrizu.ac.ir
1
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
معصومه
معدنکن
2
استاد دانشگاه تبریز
AUTHOR
اسدالله
واحد
3
استاد دانشگاه تبریز
AUTHOR
ـ آذر، لطفعلی بیگبن آقاخان بیگدلی، 1336 و 1338 و 1340، آتشکده (در 3 جلد)، به تصحیح حسن سادات ناصری، تهران، امیرکبیر.
1
ـ اثیرالدین اومانی، دیوان اثیراومانی، به تصحیح امید سروری و عباس بگجانی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1390ش.
2
ـ افضلالدین کاشانی، دیوان افضلالدین محمد مرقی کاشی، به کوشش مصطفی فیضی و همکارانش، کاشان، ادارۀ فرهنگ و هنر، 1351ش.
3
ـ افضلالدین کاشانی، رباعیات باباافضل کاشانی، به تصحیح و مقدمۀ سعید نفیسی، تهران، فارابی، 1363ش.
4
ـ اوحدالدین کرمانی، دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی، به تصحیح احمد ابومحبوب، تهران، سروش، 1366ش.
5
ـ برتلس، یوگنی و رستم علیف و محمد نوری عثمانوف، 1959، رباعیات عمر خیام، با ترجمه، پیشگفتار و حواشی روسی، مسکو، انستیتو خاورشناسی.
6
ـ بهار، محمدتقی، 1334، تاریخ تطور شعر فارسی، با تحشیۀ تقی بینش، مشهد، کتابفروشی باستان رضوی.
7
ـ حافظ شیرازی، خواجه محمد، دیوان حافظ، به تصحیح سید عبدالرحیم خلخالی، تهران، کتابفروشی حافظ، [بیتا].
8
ـ حسنﻟﻰ، کاووس و سعید حسام پور، 1388، «کارنامۀ خیامپژوهی در سدۀ چهاردهم»، فصلنامۀ پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، ش چهاردهم، پاییز، ص 99ـ126.
9
ـ حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، 1339ش.
10
ـ خیام، عمربن ابراهیم، نسخۀ چاپ سنگی رباعیات عمر خیام، به اهتمام بابو منو هرلال، لکهنو، مطبع منشی نولکشور، 1332ق.
11
ـ دانش، حسین، 1340، رباعیات عمر خیام، با تحلیل فلسفی رضا توفیق، چاپ کتابخانۀ اقبال = رباعیات عمرخیام، رباعیاتک مترجمی حسین دانش، فلسفینک محرری رضا توفیق، برنجی طبع، صاحب و ناشری، اقبال کتابخانه سی صاحبی حسین، 1922م.
12
ـ دشتی، علی، 1381، دمی با خیام، تهران، امیرکبیر.
13
ـ دهخدا، علیاکبر، مکرر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران.
14
ـ رازی، امین احمد، هفت اقلیم (3 جلد)، به تصحیح جواد فاضل، تهران، کتابفروشی علمی و ادبیّه، 1340ش.
15
ـ رازی، نجمالدین، مرصادالعباد، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، علمی فرهنگی، 1366ش.
16
ـ رازی، نجمالدین، مرموزات اسدی در مزمورات داودی، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن، 1380ش.
17
ـ رجایی، محمدخلیل، 1379، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز، دانشگاه شیراز.
18
ـ رشیدی تبریزی، یاراحمدبن حسین، طربخانه، به تصحیح جلالالدین همایی، تهران، مؤسسۀ نشر هما، 1372ش.
19
ـ رشیدی تبریزی، یاراحمدبن حسین، رباعیات حکیم خیام، طربخانه یاراحمد رشیدی، رسالۀ سلسلة الترتیب، خطبۀ تمجید ابن سینا و ترجمۀ خطبۀ تمجید، مقدمه و حواشی عبدالباقی گولپینارلی، به کوشش توفیق ﻫ، سبحانی، تهران، پژوهش، 1380ش.
20
ـ سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم، دیوان سنائی غزنوی، به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران، نشر کتابخانۀ ابن سینا، 1341ش.
21
ـ شروانی، جمال خلیل، نزهة المجالس، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، زوار، 1366ش.
22
ـ شرفالدین شیرازی، تاریخ وصاف، بمبئی، چاپ سنگی از روی خط نستعلیق محمد ابراهیم مشهور به آقاخلف، 1269ق.
23
ـ صفا، ذبیح الله، 1378، تاریخ ادبیات ایران، تهران، فردوس.
24
ـ عاملی، بهاءالدین محمدبن حسین، 1403ق، الکشکول، در سه جلد، بیروت، مؤسسۀ اعلمی.
25
ـ عباسی، محمد، 1338، کلیات آثار پارسی حکیم عمرخیام، تهران، کتابفروشی بارانی.
26
ـ فرزاد، مسعود، 1350، حافظ، قصاید، قطعات، رباعیات و مثنویات، کانون جهانی حافظ شناسی شیراز، تهران، چاپخانۀ کیهان.
27
ـ فروغی، محمدعلی و قاسم غنی، 1373، رباعیّات خیام، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، ناهید.
28
ـ فولادوند، محمدمهدی، 1379، خیام شناسی، تهران، الست فردا.
29
ـ کریستنﺳﻦ، آرتور، 1374، بررسی انتقادی رباعیات خیام، ترجمۀ فریدون بدرهﺍی، تهران، توس.
30
ـ مبارکشاه مرورودی، فخرالدین، رحیق التحقیق به انضمام دیگر اشعار او، به تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1381ش.
31
ـ مجدهمگر، 697ق، رباعیات مجدهمگر، تصویر نسخۀ خطی به شمارۀ 234 و 235 محفوظ در کتابخانۀ مینوی تهران، نسخۀ موزۀ بریتانیا، کاتب محمدشاهبن علی اصفهانی و اسحاقبن قوامبن مجدهمگر.
32
ـ مجدهمگر، قرن دهم، دیوان مجدهمگر، تصویر نسخۀ خطی به شمارۀ 894 محفوظ در کتابخانۀ دانشگاه تهران، نسخۀ بادلیان، کاتب محمدقوام شیرازی.
33
ـ مجدهمگر، 1263ق، دیوان مجدهمگر، نسخۀ خطی محفوظ در کتابخانۀ ملی تهران، کاتب نامشخص.
34
ـ مجدهمگر، 1375، دیوان مجدهمگر، به تصحیح احمد کرمی، تهران، ما.
35
ـ محجوب، محمدجعفر، 1350، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، دانشسرای عالی.
36
ـ معین، محمد، 1371، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر.
37
ـ منصف، مصطفی، 1376، تصحیح انتقادی دیوان مجد همگر، پایاننامۀ دورۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، خوارزمی کرج.
38
ـ مولوی، جلالالدین محمد بلخی، کلیات شمس، با تصحیحات و حواشی بدیعالزمان فروزانفر، تهران، دانشگاه تهران، 1342ش.
39
ـ مولوی، جلالالدین محمد بلخی، کلیات شمس تبریزی، با مقدمۀ بدیعالزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر، 1381ش.
40
ـ میرافضلی، سید علی، 1382، رباعیات خیام در منابع کهن، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
41
ـ میرافضلی، سید علی، 1386ـ1387، «رباعیات مجدهمگر به خط نوه او»، نامۀ بهارستان، سال هشتم و نهم، دفتر 13ـ14، ص 337ـ346.
42
ـ مینوی، مجتبی، 1366، مصنفات افضلالدین محمد مرقی کاشانی، با همکاری یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی.
43
ـ ناشناس، قرن هشتم، جنگ گنج بخش، نسخۀ خطی شمارۀ 14456 کتابخانۀ گنج بخش اسلام آباد پاکستان.
44
ـ نفیسی، سعید، 1333، زندگی و کار و اندیشه و روزگار پورسینا، تهران، کتابخانۀ دانش.
45
ـ نفیسی، سعید، 1350، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، تهران، کتابخانۀ سنایی.
46
ـ واله داغستانی، علیقلی، 1383، ریاض الشعرا، در 5 جلد، تهران، اساطیر.
47
ـ هدایت، جهانگیر، 1381، خیام صادق، تهران، چشمه.
48
ـ هدایت، رضاقلی خان، 1336 و 1340، مجمع الفصحا (جلد 1 و 3)، به تصحیح مظاهر مصفا، تهران، امیرکبیر.
49
ـ هدایت، صادق، 1336، ترانهﻫﺎی خیام، تهران، جاویدان.
50
ـ یارمحمدی، لطفالله، 1371، «ساخت گفتمانی و متنی رباعیات خیام و منظومه فیتزجرالد»، فصلنامۀ مترجم، ش 8، زمستان 71، ص 3ـ16.
51
ـ یکانی، اسمعیل، 1342، نادره ایام، حکیم عمر خیام و رباعیات او، تهران، انجمن آثار ملی.
52
ـ یلمهﻫﺎ، احمدرضا، 1391، «بررسی تطبیقی رباعیات مجدهمگر نسخۀ بریتانیا با دیگر نسخ خطی و چاپی»، متنشناسی ادب فارسی، س چهارم، ش بهار، ص 73ـ90.
53
ـ Christensen, Arthur, 1905, Recherches sur les Ruba'iyat de 'Omar Hayyam, Heidelberg Carl Winter's Universitätsbuchhandlung, Germany.
54
ـ Heron Allen, Edward, 1898, The Ruba'iyat of Omar Khayyam, A Facsimile of the MS in the Bodleian Library, translated and Edited by Edward Heron Allen, H، S، Nichols, LTD، London, United Kingdom.
55
ـ MahfuzـulـHaq, M، , 1939, The Ruba'iyat of UmarـiـKhayyam, Baptist Mission Press, Calcutta, India.
56
ـ Nicolas, JeanـBaptiste, 1869, Les Quatrains de Kheyam, Imprimerie Imperiale, Paris, France.
57
ـ Pascal, Pierre, 1959, Les Roba'iyyat D'Omar Khayyam de Neyshaboor, illustrations photographiques du traducteur Editions du Caeur Fidele via di Campo Marzio, Rome.
58
ـ Ross, Denis, "AlـMuzaffariya," Journal of the Royal Asiatic Society, vol، XXX, April 1898, pp، 349ـ366.
59
ـ Tirtha, Swami Govinda, 1941, The Nectar of Grace، Omar Khayyam's Life and Works, Government Central Press, Hyderabad, India.
60
ـ Thompson, Eben Francis, 1906, The Quatrains of Omar Khayyam of Nishapur, The Commonwealth Press, Worcester County, Massachusetts, United States.
61
ـ Whinfield, E، H، , 1883, The Quatrains of Omar Khayyam, Trübne & Co، , London, United Kingdom.
62
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انواع جعل و تزویر در نسخههای خطی با استناد به نمونههایی از آن
هدف از این پژوهش شناسایی انواع جعل و تزویر در نسخههای خطی به جهت افزایش آگاهی و شناخت درباره این نسخهها و ایجاد زمینهای مناسب برای پژوهشهای نسخهشناسی است. در این پژوهش از روش کتابخانهای به منظور مطالعه پژوهشهای پیشین و روش میدانی برای شناسایی نمونههای مستند از جعل و تزویر در نسخههای خطی استفاده شده است. یافتهها: جعل و تزویر در نسخههای خطی به سه دسته ساخت کامل نسخه (کتابسازی)، جعل و تزویر در محتوای علمی (متن) و جعل و تزویر در عناصر مادی نسخه تقسیم میشود. روشهای جعل و تزویر در هر یک از این انواع با توجه به نوع نسخه (نسخههای هنری یا متنی) متفاوت است. جاعلان نسخههای خطی، اغلب افرادی فرهنگی و آشنا با نسخهها بودهاند که به نوعی با نسخهها ارتباط داشتهاند و به جهت سودجویی مادی یا معنوی اقدام به این امر مینمودند. نتیجهگیری: بر اساس یافتههای پژوهش، جعل و تزویر در عناصر مادی نسخهها توسط افراد گوناگون و معمولاً در زمانی طولانی پس از ساخت نسخه اجرا میشود؛ بنابراین، رواج آن از سایر انواع جعل و تزویر بیشتر است. جعل و تزویر در انجامۀ نسخهها بهویژه تغییر تاریخ نسخه (به جهت کهنهنمایی) از شیوع بالاتری برخوردار است.
http://www.am-journal.ir/article_46428_3e61a708bb61cd5380930e352835e42b.pdf
2015-08-23
265
291
نسخه خطی
جعل و تزویر
انواع جعل و تزویر
حبیبالله
عظیمی
azimi@nlai.ir
1
استادیار پژوهشی کتابخانه ملی
LEAD_AUTHOR
هلیا
هاشمی اصل
heliahashemiasl@yahoo.com
2
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد رشتۀ ایرانشناسی، گرایش: اصول نسخهشناسی، مرمت نسخههای خطی و نسخهآرایی
AUTHOR
ـ افشار، ایرج، 1388، «نگاهی به ضابطههای نسخهشناسی»، نامۀ بهارستان، دفتر 15، ص 121ـ130.
1
ـ باغبان ماهر، سجاد، غلامیان، بهاره، 1389، «اصالت آثار هنری»، اطلاعات حکمت و معرفت، ش 10، ص 44ـ49.
2
ـ پورداود، ابراهیم، 1390، فرهنگ ایران باستان، تهران، دنیای کتاب.
3
ـ رازی، شمسالدین محمدبن قیس، 1388، المعجم فی معاییر اشعار العجم، مصحح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، مجدد، مدرس رضوی، مجدد، سیروش شمیسا، تهران، علم.
4
ـ سالاری شهربابکی، میرزا مهدی، 1391، تحلیل جرم جعل و تزویر، تهران، جنگل، جاودانه.
5
ـ سودآور، ابوالعلا، 1383، «کاربرد معیارهای "الاقدم اصح" و "یقین سابق" و مشکل مدارک "نیمهجعلی"»، نامۀ بهارستان، دفتر 9ـ10، ص 45ـ56.
6
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1383، «نقش ایدئولوژیک نسخهبدلها»، نامۀ بهارستان، دفتر 9ـ10، ص 93ـ110.
7
ـ صفیپور، علی، 1388، «دگرگونپذیری گاهشمارۀ دستنبشتهها»، کتابداری، دفتر پنجاهم، ص 133ـ158.
8
ـ طهرانی، محمدمحسن، 1378ق=1337ش، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 6، بیروت، دارالاضواء.
9
ـ عطار، محمدبن ابراهیم، 1388، منطقالطیر، مصحح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
10
ـ عظیمی، حبیبالله، 1389، اصول و مبانی نسخهشناسی در کتب خطی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران.
11
ـ فرای، ریچارد، 1381، «کتابهای اسلامی ساختگی از ایران»، ترجمۀ سید محمدعلی احمدی ابهری، نامۀ بهارستان، دفتر 5، ص 193ـ198.
12
ـ قزوینی، محمد، 1363، دورۀ کامل بیست مقالۀ قزوینی، مصحح عباس اقبال، ابراهیم پورداود، تهران، دنیای کتاب.
13
ـ قلیچخانی، حمیدرضا، 1390، فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران، روزنه.
14
ـ لسینگ، آلفرد، داتون، دنیس، 1389، آثار جعلی و تقلبی، مترجم نیما ملک محمدی، تهران، متن.
15
ـ مایل هروی، نجیب، 1380، تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههای خطی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
16
ـ مرادی، ارحام، 1389، «این سفینه به خط صائب نیست!»، نامۀ بهارستان، دفتر 16، ص 289ـ294.
17
ـ المشوخی، عابدسلیمان، 1421ق=1379ش، المخطوطات العربیه مشکلات و حلول، ریاض، مکتبه الملک عبدالعزیز العامه.
18
ـ المشوخی، عابدسلیمان، 1422ق=1380ش، التزویر و الانتحال فی المخطوطات العربیه، ریاض، أکادیمیه نایف العربیه للعلوم الأمنیه.
19
ـ میرافضلی، سیدعلی، 1385، «یادداشتی در مورد دستنویس ساختگی رباعیات خیام»، نامۀ بهارستان، دفتر 11ـ12، ص 377ـ380.
20
ـ مینوی، مجتبی، 1335، «کاپوسنامه فرای: تمرینی در فن تزویرشناسی»، یغما، س نهم، ش 10، ص 449ـ 465.
21
ـ مینوی، مجتبی، 1335، «کاپوسنامه فرای: تمرینی در فن تزویرشناسی2»، یغما، س نهم، ش 11، ص 481ـ 494.
22
ـ مینوی، مجتبی، 1381، «یادداشتی از استاد مجتبی مینوی دربارۀ تعدادی از نسخههای جعلی»، نامۀ بهارستان، دفتر 5، ص 191 و 192.
23
ـ ویلی، محمدعیسی، 1384، «مشکلات و امکانات سالیابی دستنویسهای اسلامی»، مترجم حسن هاشمی میناباد، نسخهپژوهی، دفتر دوم، ص 295ـ311.
24
ORIGINAL_ARTICLE
ما به کجاییم و امانت کجاست (نقد ترجمۀ فارسی اللمع فی التصوف)
ابونصر سراج اللمع را در رد شبهات صوفیستیزان و تثبیت مبادی تصوف و نشان دادن مطابقت آن با کتاب و سنت به زبان عربی به رشتۀ تحریر درآورد. قرنها گذشت تا آنکه در قرن بیستم متن آن به زبانهای اروپایی درآمد و پس از آن با تأخیر به فارسی نیز برگردانده شد. اللمع دو ترجمۀ فارسی دارد. نخستین ترجمه که ناقص است و تنها شش کتاب اول اللمع را در بر میگیرد، در 1380 منتشر شد و ترجمۀ دوم، که کامل است. در 1382 از سوی انتشارات اساطیر به طبع رسید. مقالۀ حاضر در نقد ترجمۀ دوم است.
http://www.am-journal.ir/article_46429_6d4fbe27d565bf8c46e3bb8ffd62a683.pdf
2015-08-23
293
311
اللمع
سراج
(مهدی) محبتی
نیکلسون
سالمیه
سعید
کریمی
skarimie@gmail.com
1
عضو هیأت علمی بنیاد دایرةالمعارف اسلامی
AUTHOR
ـ ابومحبوب، احمد، 1380، «اللمع فی التصوف»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، س پنجم، ش 52 و 53، ص 64ـ67.
1
ـ بخاری، ابوعبدالله، صحیح، دمشق، 1423ق/2002م.
2
ـ جامی، عبدالرحمان، نفحاتالانس [به کوشش محمود عابدی]، تهران، 1386ش.
3
ـ ذاکری، مصطفی، 1383، «اللمع فی التصوف»، آینۀ میراث، س دوم، ش دوم، پیاپی 25، ص 191ـ193.
4
ـ سراج، ابونصر، اللمع فی التصوف، به کوشش رینولد آلن نیکلسون، لندن، 1963م.
5
ـ همان، [ترجمۀ مهدی محبتی]، تهران، 1388.
6
ـ کرمانی، صحیح ابیعبدالله البخاری بشرح الکرمانی، بیروت، 1401ق/1981م.
7
ـ مسلم، ابوالحسین، صحیح، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، 1412ق/1991م.
8
ـ نقویزاده، سیدعلی، 1373، «گزیدۀ ترجمه، اللمع فی التصوف»، مترجم، س سوم، ش 13 و 14، ص 57ـ59.
9
ـ هجویری، علیبن عثمان، کشفالمحجوب، به کوشش محمود عابدی، تهران، 1387ش.
10
ORIGINAL_ARTICLE
تحقیق در اشعار پراکندۀ ابوالمعالی نحاس رازی
یکی از آن دسته شاعرانی که ظاهراً دارای دیوان مستقلی نبوده است و بیشک بخشی از سرودههایش از میان رفته، ابوالمعالی نحاس رازی از شعرای فاضل سدۀ ششم (در دورۀ سلجوقیان) است. در منابع چاپ شده برخی از اشعار وی دیده میشود. با تحقیق و تتبع در منابع گوناگونی چون جُنگها و سفینهها و تذکرهها و... که نوعاً به حالت خطی باقی مانده است، میتوان بخشی از اشعار بازماندۀ وی را پیدا و یکجا کرد. آنچه که در این مقاله برای نخستین بار خواهد آمد تحقیقی در اشعار بازماندۀ وی میباشد که با جستوجو و تتبع در منابع خطی و چاپی از قبیل تذکرهها و سفینهها و جُنگها و ... به دست آمده است.
http://www.am-journal.ir/article_46430_08e4348e9ea6a8033217cc0a04d7cb7f.pdf
2015-08-23
313
327
ابوالمعالی نحاس رازی
اشعار پراکنده
جُنگها
سفینهها
الیاس
نورایی
nooraeielyas@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
AUTHOR
سهیل
یاری گُلدرّه
soheil.yari6@gmail.com
2
دانشآموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
ـ انجو (اینجو) شیرازی، فخرالدین حسن، 1351، فرهنگ جهانگیری، ویراستۀ رحیم عفیفی، 3 ج، انتشارات دانشگاه مشهد.
1
ـ ابن ابی الخیر، شهمردان، 1362، نزهتنامۀ علایی، تصحیح فرهنگ بهرامپور، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
2
ـ تبریزی، ابوالمجد محمدبن مسعود، 1383، «خلاصة الأشعار فی الرباعیات»، گنجینۀ بهارستان، مجموعۀ یازده رساله در ادبیات فارسی/شعر، به کوشش بهروز ایمانی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
3
- جنگ اسکندر میرزا، دستنویس شمارۀ Addـ27261 موزۀ بریتانیا، به خط محمد حلوایی و ناصر الکاتب، مورخ 814ـ813ق، فیلم شمارۀ 24 کتابخانۀ دانشگاه تهران.
4
- جُنگ گنجبخش، دستنویس شمارۀ 14456 کتابخانۀ گنجبخش پاکستان، سدۀ هفتم، 100 برگ.
5
- جنگ یحیی توفیق، دستنویس شمارۀ 1741 کتابخانۀ بزرگ سلیمانیه، استانبول، مورَّخ 745ق.
6
ـ جوینی، عطاء الملک، تاریخ جهانگشا، مصصح علامه محمد قزوینی، 3 جلد، دنیای کتاب، 1385ش.
7
ـ رازی، ابوالفتوح، روض الجِنان و روح الجَنان، مصححان محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس، 1407ق.
8
ـ رازی قروینی، عبدالجلیل، نقض، تصحیح میر جلالالدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358ش.
9
ـ راوندی، محمدبن علی، راحة الصدور و آیة السرور، تصحیح عباس اقبال با ملاحظات مجتبی مینوی، تهران، امیر کبیر، 1364ش.
10
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان اشعار، تصحیح، ویرایش و توضیح، نصرالله امامی، تهران، مؤسسۀ فرهنگ و تمدن ایران زمین، 1387ش.
11
- سفینۀ شمارۀ 651 کتابخانۀ مجلس، کتابت در قرن دوازدهم.
12
ـ سعد الهی، جُنگ، شمارۀ 14432 کتابخانۀ مجلس، کتابت در قرن دهم.
13
ـ شروانی، جمال خلیل، نزهة المجالس، به تصحیح و مقدمه و شرح حال گویندگان و فهرستها از محمد امین ریاحی، تهران، زوار، 1366ش.
14
ـ شعیفی کدکنی، محمد رضا، 1385، موسیقی شعر، چاپ نهم، تهران، آگاه.
15
ـ شمس قیس، رازی، المعجم فی معاییر أشعار العجم، تصحیح محمد قزوینی و محمد تقی مدرس رضوی، تهران، زوار، 1387ش.
16
ـ ضیاء، محمدرضا، 1391، متون ایرانی، دفتر سوم، با تکیه بر دیوانها و اشعار فارسی، به کوشش جواد بَشَری، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
17
ـ عمادالدین اصفهانی کاتب، 1375ق/ 1955م، خریدة القصر و جریدة العصر، مصحح، محمد بهجة الأثری و جمیل سعد، بغداد، مطبوعات الجمع العلمى العراقى.
18
ـ عوفی، محمد، لباب الألباب، به تصحیح ادوارد براون، با تصحیحات جدید و حواشی و تعلیقات سعید نفیسی، جلد دوم، تهران، هرمس، 1389ش.
19
ـ فیروزبخش، پژمان، 1390، «یک فهلوی نویافته از گویندهای به نام مرشد سیمینه و چند بیت نویافته از شعرای متقدم فارسی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، س پنجم.
20
ـ نظامی، محمدحسن، تاج المآثر (مورخ 694)، شمارۀ 1402 کتابخانۀ فیضالله افندی ترکیه، میکروفیلم آن به شمارۀ 169 در کتابخانۀ دانشگاه تهران.
21
ـ وطواط، رشید الدین، حدائق السحر فی دقائق الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران، طهوری-سنایی، 1362ش.
22
ـ وطواط، رشید الدین، دیوان، با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی، تهران، بارانی، 1339ش.
23
ـ هدایت، رضا قلی خان، 1382، مجمع الفصحاء، تصحیح مظاهر مُصَفّا، تهران، امیر کبیر.
24
ـ همدانی، رشیدالدین فضلالله، جامع التواریخ (بخش تاریخ آل سلجوق)، مصحح محمد روشن، تهران، میراث مکتوب، 1386ش.
25
ORIGINAL_ARTICLE
پیشنهادی برای تصحیح چند لغت در متون فارسی ـ عبری
یکی از خطهایی که پس از اسلام برای نگارش زبان فارسی از آن استفاده شده است خط عبری است که مانند خطهای دیگر سامی برای ثبت زبان فارسی مناسب نیست. متون فارسیِ نوشته شده به چنین خطی فارسی ـ عبری یا فارسی ـ یهودی نامیده میشود. ساختار خط عبری که دارای نویسههای مشابه و چندآواست سبب ورود تصحیف و قرائتهای غلط به متون مُصَحَح فارسی ـ عبری شده است. در این مقاله تلاش شده است تعدادی از واژههایی که مصححان متون فارسی ـ عبری به درستی ضبط نکردهاند، تصحیح شود.
http://www.am-journal.ir/article_46431_08ac215469ede33b89b04d830b9d055f.pdf
2015-08-23
329
355
تصحیح
تصحیف
ساختار خط
نویسه
فارسی ـ عبری
حامد
نوروزی
hd_noruzi@birjand.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند
LEAD_AUTHOR
کلثوم
قربانی جویباری
kolsoomghorbani@birjand.ac.ir
2
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند
AUTHOR
ـ ابن بیبی، الحسینبن محمدبن علی الجعفری الرغدی المشتهر به ابن البیبی المنجمه، الاوامرالعلائیه فی الامور العلائیه، جلد اول، به تصحیح نجاتی لوغال و عدنان صادق ارزی، آنقره، دانشکدۀ الهیات دانشگاه آنکارا، 1975م.
1
ـ ابوبکر بخاری، ربیعبن احمد الاخوینی، هدایة المتعلمین، به تصحیح جلال متینی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1344ش.
2
ـ ادّی شیر، 1386، واژههای فارسی عربی شده، ترجمۀ حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر.
3
ـ اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد، لغت فرس، به تصحیح فتحالله مجتبایی و علی اشرف صادقی، تهران، خوارزمی، 1360ش.
4
ـ اسدی طوسی، ابومنصور علیبن احمد، لغت فرس، به تصحیح عباس اقبال، تهران، چاپخانۀ مجلس به سرمایۀ س. عبدالرحیم خلخالی، 1319ش.
5
ـ انجو شیرازی، میرجمالالدین حسینبن فخرالدین، فرهنگ جهانگیری، 3 جلد، به تصحیح رحیم عفیفی، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1354ش.
6
ـ انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به تصحیح عبدالحی حبیبی، کابل، انجمن تاریخ وزارت معارف افغانستان، 1342.
7
ـ اهری نجم، ابوبکر قطبی، تواریخ شیخ اویس، به تصحیح ایرج افشار، تبریز، ستوده، 1389ش.
8
ـ برهان، محمدحسین خلف تبریزی، برهان قاطع، 5 جلد، به تصحیح و تحشیه محمد معین، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1376ش.
9
ـ بیدل دهلوی، ابوالمعالی عبدالقادر، کلیات بیدل، 3 جلد، اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی، تهران، انتشارات الهام، 1376ش.
10
ـ ترجمه و قصههای قرآن از روی نسخۀ موقوفه بر تربت شیخ جام، مبتنی بر تفسیر ابوبکر عتیق نیشابوری)، به تصحیح یحیی مهدوی و مهدی بیانی، تهران، دانشگاه تهران، 1338ش.
11
ـ التونجی، محمد، 1998، معجم المعربات الفارسیة، لبنان، مکتبة لبنان ناشرون.
12
ـ دهخدا، علی اکبر، 1358، لغتنامه، تهران، مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا.
13
ـ رجایی بخارایی، احمدعلی، 1375، لهجۀ بخارایی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
14
ـ رشیدی، عبدالرشیدبن عبدالغفور حسینی مدنی تتوی، فرهنگ رشیدی، دو جلد، به تصحیح محمد عباسی، تهران، کتابفروشی باران، 1337ش.
15
ـ رضایی باغبیدی، حسن، 1385، «کهنترین متون فارسی به خطوط غیر عربی، عبری، سریانی و مانوی)»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ هشتم، ش دوم، ص 31ـ9.
16
ـ رواقی، علی، با همکاری مریم میرشمسی، 1381، ذیل فرهنگهای فارسی، تهران، هرمس.
17
ـ رواقی، علی، با همکاری شکیبا صیّاد، 1383، فارسی فرارودی، تهران، هرمس.
18
ـ سروری، محمدقاسمبن حاجی محمد کاشانی، مجمع الفرس، 3 جلد، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی علی اکبر علمی، 1338ش.
19
ـ سیدای نسفی، میر عابد، کلیات آثار سیدای نسفی، به تصحیح جابلقا داد علیشایف، زیر نظر اعلاخان افصحزاد و اصغر جانفدا، دوشنبه، نشریات دانش، 1990م.
20
ـ شالچی، امیر، 1370، فرهنگ گویشی خراسان بزرگ، تهران، مرکز.
21
ـ شمس فخری اصفهانی، واژهنامۀ فارسی، بخش چهارم معیار جمالی، مصحح صادق کیا، تهران، دانشگاه تهران، 1337ش.
22
ـ صادقی، علی اشرف و حاجی سید آقایی، اکرم السادات، 1389، «برخی نشانههای نادر جمع در زبان فارسی»، دستور، ویژهنامۀ فرهنگستان، ش 6، ص 76ـ 54.
23
ـ صادقی، علی اشرف، 1380، مسائل تاریخی زبان فارسی، تهران، سخن.
24
ـ فرخی سیستانی، ابوالحسن علیبن جولوغ، دیوان، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، 1349ش.
25
ـ قاسمی، مسعود، 1388، «ذیلی بر ذیل فرهنگهای فارسی، بخش چهارم»، نشر دانش، س 23، ش 2.
26
ـ کردی نیشابوری، ادیب یعقوب، کتاب البلغة، به تصحیح مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 2535 شاهنشاهی.
27
ـ کرمینی، علیبن محمدبن سعید الادیب، تکملةالاصناف، 2 جلد، به تصحیح علی رواقی با همکاری سیده زلیخا عظیمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385ش.
28
ـ گاور، آلبرتین، 1367، تاریخ خط، برگردان عباس مخبر، کورش صفوی، تهران، مرکز.
29
ـ لازار، ژیلبر، 1384، شکلگیری زبان فارسی، ترجمۀ مهستی بحرینی، تهران، هرمس.
30
ـ لاله تیک چندبهار، بهار عجم، فرهنگ لغات، ترکیبات، کنایات و امثال فارسی، 3 جلد، مصحح کاظم دزفولیان، تهران، طلایه، 1380.
31
ـ مایل هروی، نجیب، 1369، نقد و تصحیح متون، مراحل نسخهشناسی و شیوههای تصحیح نسخههای خطی فارسی، مشهد، آستان قدس رضوی.
32
ـ مدبری، محمود، 1370، شرح احوال و اشعار شاعران بیدیوان در قرنهای 3ـ4ـ5 هجری قمری، تهران، پانوس.
33
- مقامات حریری، ترجمۀ فارسی، به تصحیح علی رواقی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی شهید محمد رواقی، 1365ش.
34
ـ موفق هروی، ابومنصور، الابنیه عن حقایق الادویه، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1388ش.
35
ـ مولوی، جلالالدین محمد، کلیات شمس، 10 جلد، به تصحیح و تحشیه بدیعالزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر، 1378ش.
36
ـ نصری اشرفی، جهانگیر، 1381، فرهنگ واژگان طبری، تهران، احیاء کتاب.
37
ـ نوروزی، حامد، 1391الف، «معرفی و بررسی برخی ویژگیهای اسفار خمسۀ لندن، PL، قدیمیترین ترجمۀ تاریخدار تورات به خط فارسی-عبری»، پژوهشهای ایرانیشناسی، س 2، ش 2، پاییز و زمستان.
38
ـ نوروزی، حامد، 1391ب، «ریشهشناسی چند لغت در ترجمهای از عهد عتیق»، زبانشناخت، دورۀ 3، ش 6.
39
ـ Asmussen, J، P، , 1969, “A Selected list of words from the Vatican Judaeo Persian Pentateuch، Genesis”, Reprinted from k، R، cama oriental institute Golden Jubilee volume, Bombay.
40
ـ Asmussen, J، P، , and H، paper, 1977, The Song of songs in Judeoـ Persian, Introduction, texts, Glossary, kobenhaven.
41
ـ Bacher W، , 1896, “Ein HebraischـPersisches Worterbuch aus dem 15 Jahrhundert”, Zeitschrift fur die Alttestamentlische Wissenschaft16, pp، 201ـ47.
42
ـ Bacher W، , 1897, “Ein Persischer Kommentar zum Buche Samuel”, ZDMG, LI.
43
ـ Bailey, Harold Walter ,1979, Dictionary of Khotan Saka، Cambridge، etc، ، Cambridge University Press.
44
ـ Bartholomae, 1904, AIW، Christian Bartholomae, Altiranisches Worterbuch, zusammen mit den Nacharbeiten und Vorarbeiten، Strassburg، Karl J، Trubner, 1904.
45
ـ Cheung, Johny, 2007, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, Boston.
46
ـ DurkinـMeisterernst, 2004, DMMPP، Desmond DurkinـMeisterernst, Dictionary of Manichaean Texts، Volume III، Texts from Central Asia and China edited by Nicholas SimsـWilliams، Part 1، Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian، Turnhout، Belgium، Brepols.
47
ـ Gindin, T، E، , 2007, The Early Judaeo-Persian Tafsirs of Ezekiel ،Text, Translation, Commentary ،Vol I ،text ،Veroffentlichungen zur Iranistik, Austrian Academy of Sciences.
48
ـ Horn, p، 1901, Neupersische Schriftsprache, in GRUNDRISS DER IRANISCHEN PHILOLOGIE, II band, herausgegeben von wilh، Geiger und ernest Kuhn, strassburg 1895.
49
ـ Lagarde, P، , 1970, Persische Studien, Otto Zeller Verlag, Osnabrück , Neudruck der Ausgabe.
50
ـ MacKenzie, d، n، , 1971, A Concise Pahlavi Dictionary, London.
51
ـ Mackenzie, D، N، , 1999, “An Early JewishـPersian Argument”, in Iranica Diversa, Edited by Carlo G، Cereti and Ludwig Paul, 2 Vol, Serie Orientale Roma, Roma, Istituto Italiano Per l’Africa l’Oriente, pp، NA315ـNA337.
52
ـ Paper, H، H، , 1965ـ66, “the vatican Judeoـ Persian Pentateuch، Exodus and Leviticus”, Acta orientalia, xxIx, 1ـ2, pp، 75ـ181.
53
ـ Paper, H، H، , 1965a, “The Vatican Judeoـ Persian Pentateuch، Genesis”, Acta orientalia, xxvIII 3ـ4, pp، 263ـ340.
54
ـ Paper, H، H، , 1965b, “The Vatican Judeoـ Persian Pentateuch، Numbers”, Acta orientalia xxIx, 3ـ4، pp، 253ـ370.
55
ـ Paper, H، H، , 1972, A JudeoـPersian pentateuch, The Text of the oldest JudeoـPersian pentateuch translation , British Museum Ms، Or، 5446، Jerusalem and Leiden.
56
ـ Seligsohn, M، , 1903 “The HebrewـPersian MSS، of the BritishـMuseum”, The Jewish Qarterly Rewiew.
57
ـ Shaked, Sh، , 2009, “Klassification of Linguistic Features in Early Judeoـ PersianTexts”, Exegisti monumenta, festschrift in Honour of Nicholas simsـ Williams, Edited by Werner sundermann, Almut Hintze and Francois de Blois, Harrassoutz verlag.
58
ـ Tregelles, S، P، , 1907, Hebrew and Chaldee Lexiconto the Old Testament Scriptures, Samuel Bagster & Sons, London.
59